UĞUR İSTANBULLU

Artvin’in Ardanuç ilçesinde başlatılan arkeolojik kazılarla Adakale mahallesinin tarihi gün yüzüne çıkartılıyor. Kültür Turizm Bakanlığı’nın izniyle sahada çalışma yürüten Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Osman Aytekin, Taş kemerli dükkanlar, hamamlar, kilise, mezarlar ve cami gibi tarihi yapıların bulunduğu Gevhernik Kalesi bölgesinin tarihinin, milattan öncesi dönemlerine kadar uzandığını söyledi.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Aytekin, gazetecilere şu bilgileri verdi:

“HEM ORTA ÇAĞ, HEM DE OSMANLI DÖNEMİNE AİT KÜLTÜR VE TURİZM MERKEZİ OLACAĞINI ŞİMDİDEN SÖYLEYEBİLİRİM”

“Arkeolog ve sanat tarihçisiyim. 30 yıldır Artvin ve ilçelerine yönelik kültür varlıkları konusunda ekibimle birlikte çalışıyoruz. Daha önceleri Şavşat kalesinde arkeolojik kazıyı 12 yıl yürüttük ve tamamladık. Şimdi de yine Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi adına, Kültür ve Turizm Bakanlığımızdan izinli olarak, Cumhurbaşkanı kararlı kazı gurubunda olmak üzere 29 Haziran 2021 tarihi itibariyle arkeolojik kazılara, Ardanuç eski kent merkezinde, günümüzde Adakale olarak nitelenen Gevhernik Kalesi olarak da kayıtlara geçen kalede kazıçalışmalarını yürütüyoruz. Yaklaşık iki aydır 2021 yılı olarak, iki aydır. İlk ayı kuruluş olmak üzere daha sonra da bir ayı aşkındır fiili olarak, Yaklaşık 14 kişilik ekiple kazılarımızı yürütüyoruz.

‘ARKEOLOJİK VE KENTSEL SİT ALANI’

Bu kazının amacı nedir? Kazının amacı eski döneme ait dokunun ortaya çıkarılması restorasyonların yapılması ve turizme kazandırılmasıdır. Dolayısıyla yıllardır ihmal edilen 1987 yılında tescil edilmesine rağmen korunamayan 2012 yılında ise ‘arkeolojik ve kentsel sit alanı’ olarak ilan edilmesine rağmen, hâlâ eski önemine kavuşamayan bu kentte, yaklaşık bizim ekibimiz 20 yılı aşkın bir çalışma yürütecek. Tabi bu çalışma neticesinde, birinci derecede Orta Çağ döneminden ne tür yapılar kalmıştır. 

İkinci ve en önemlisi bulunduğumuz alanda olduğu gibi, Osmanlı’nın en önemli fetih yerlerinden biri olan ve Çerkez İskender Paşa tarafından fethedilen Ardanuç’un, o döneme ait dokusunun ne olduğu daha sonra ne tür eklemeler yapıldığı…

1878’de biliyorsunuz 40 yıla aşkın, Rusların elinde kaldı. Rus dönemine ait herhangi bir yapılaşmanın olup olmadığını ve belki tüccarların burada yaşamaya devam ettiğini ve Ardanuç’un Batum bağlantılı ticaret merkezi haline dönüştüğü, buraya Batum’dan getirilen malzemenin Artvin üzerinden, kayıklarla getirilen malzemenin Ahıska’ya, Gürcistan’a ve Ardahan’a doğru sevk edildiği görülüyor. 

Günümüzde burada 135 hane yaşıyor ve yaklaşık 450 nüfus var. Tabii arkeolojik alan, birinci derecede arkeolojik ve kentsel alan olduğundan dolayı da yapılaşma koşullarıçok kısıtlı. Vatandaşların da özellikle gelecekte ne tür bir şekle dönüşeceği konusunda bazı tereddütleri var ama devletimiz, hiç tereddüt etmeye gerek yok kanunlar ölçüsünde ve onların da rızaları alınarak, belki 20 yıl sonra iyi bir turizme açılabilecek. Artvin’inin en önemli hem Orta Çağ dönemi hem de Osmanlı dönemini yansıtan ziyaret kültür ve turizm yerlerinden biri olacağınışimdiden söylemek istiyorum. 

Özellikle Sayın Valimiz, girişte çekimini yaptığınız İskender Paşa Caddesi’nin Osmanlı dönemindeki hali ile bir an önce ortaya çıkarılması konusunda istekleri var. Bu konuda benim destek verdiğim projesinde danışmanlık yaptığım teknik elemanlar çalışıyorlar. Bunu da ilgili birimlere Sayın Valimiz ve bakanlıklara sunduğumuz zaman, bu projenin daha önem kazanacağını, hızlanacağını bekliyoruz.

Ve bütün vatandaşlarımızı Ardanuç’a bekliyoruz. Gelenlere bilgilendirme yapıyoruz, ne yapmaya çalıştığımızı anlatıyoruz. Bir taraftan öğretim üyesiyiz, eğitim olarak bilgilendirmeyi burada ihmal etmiyoruz. Teşekkür ederim.

“KEFEN SOYUCULUĞU EN ÖNEMLİ HIRSIZLIKTAN SAYILIR”

Objenin bulunması oldukça zor. Bu bizim define avcıları, niçin Müslüman mezarlarında bir talan yapıyorlar bunu anlamak mümkün değildir. Hristiyan mezarlarında da herhangi bir yani definecinin hoşlanacağı bir definenin olması kültür varlığı olması söz konusu değildir. Evet büyük medeniyetlerin mesela Mısır’daki piramitlerde olduğu gibi veya Anadolu’daki Hititler veya Frigler, büyük medeniyetler Lidyalılarda olduğu gibi onlar, ölü şeylerine hediyesi olarak öbür dünyada da ihtiyacı olur diye bazı malzemeleri koyuyorlar. Orta Asya’daki bizim kurganlarda da öyle bir gelenek var. Ama tevhidi dinlerde kesinlikle böyle bir inanç olmadığı için toprağa gömülüyor ve dolayısıyla da yanına herhangi bir şey götürmesi söz konusu değildir. 

Bunu niçin tahrip ediyorlar? Burada bunu özellikle size söylemek istiyorum. Tabii define avcılarının başkaları tarafından aldatılmasının yanı sıra özellikle bu bölge de geçmişte, kentlerde Artvin kentinde, Ardanuç’ta da 1835 kayıtlarında da Osmanlı kayıtları görülebileceği gibi Ermeni nüfusu yaşıyordu ve ticaretle uğraşıyorlardı. İşte bu Ermenilerin giderken, Ruslar tabii bu bölgeden çekilince, Ermeniler, Ruslarla birlikte bir kısmı Batum’a geçmiştir; bu dönemde bunların mal varlıklarını götürmediklerini ve buralara koymuş olabileceklerini düşünüyorlar, hatta Müslüman mezarlarına koyabileceklerini varsayıyorlar, dolayısıyla da bizim mezarlarımızın, bizim dedelerimizin kendi torunları ne yapıyor, darmadağın ediyor. Yani bu kefen soyuculuğu dünyanın önemli hırsızlıktan biri sayılır. 

Müslüman bir torunun Müslüman bir mezarı böyle bu hale getirmesi gerçekten düşündürücü ve üzerinde hem psikolojik ve sosyolojik hem çok yönlü olarak araştırması gereken konulardan biri olduğunu düşünüyoruz."