Eminönü'nde İBB'nin 2019 yılında gerçekleştirdiği yol çalışması esnasında Haliç Surlarının kalıntılarına rastlanıldığı ve etrafı çevrilen kalıntının akıbeti uzun süre belirlenemeyince üstünün kapatıldığı iddia edildi. Yakın tarihte aynı yerde başlatılan yol çalışmasında tekrar rastlanılan sur kalıntısı ortaya çıkarken, esnaf kapatılan yolda oluşan trafik dolayısıyla yıllardır iş yapamadıklarını belirterek isyan etti. Surlar hakkında bilgi veren Tarihçi Zafer Bilgi, "Eğer devamı varsa korunur, devamı yoksa bu alınır ve aynı şekilde başka bir surla birleştirilir. Gerekli bilgilendirmeler yapılarak aslında şehrin kadim kültüründe bir yeri olduğu belirtilir. Kalıntı aslında değerli bir turizm objesi" dedi. Kazılarda ortaya çıkan tarihin izleri ise havadan görüntülendi.

Eminönü Unkapanı kavşağında İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nce (İBB) 2019 yılında su altı giderlerini değiştirmek için çalışma başlatıldı. Çalışmalar için yol kapatılırken, kazılar esnasında sur duvarına rastlanıldı. Tarihi kalıntının bin 500 yıllık Haliç Surları kalıntısı olduğu belirlendi. Doğu Roma döneminde şehri korumak için inşa edilen 3 ana bölgedeki surdan biri olan Haliç Surlarının kalıntılarının etrafı çevrildi. Yaklaşık 2 yıl boyunca sur kalıntılarının etrafı bu şekilde bırakılırken, akıbetinin belirlenemediği için üstünün kapatıldığı iddia edildi. Yakın tarihte başlatılan bir yol çalışmasında tekrar sur kalıntısı ortaya çıktı. Sur kalıntısının etrafı yine çevrilirken, esnaf 6 yıldır bitmeyen çalışmalara isyan etti. Yol çalışması trafik çilesine dönerken, müşterilerin dükkanlarının önünden geçmediklerini için iş yapamamalarından dert yandı. Öte yandan, daha önce keşfedilen ancak üstü kapatılan Haliç Surları kalıntıları havadan görüntülendi.

"Doğu Roma'dan kalan yaklaşık bin 500 yıllık surlardır"

Yol çalışmasında rastlanılan Haliç Surlarını anlatan Tarihçi Zafer Bilgi, "Bulunduğumuz yer deniz eminliğinin önü, Eminönü ismi oradan geliyor. Kıyıya doğru burada Marmara Surlarının başlangıcı ve Haliç Surlarının bittiği nokta bulunuyor. Bu surlar Doğu Roma İmparatorluğunun koruyucu dış ihata surları. Evinizi korumak için dışına nasıl surlar çekerseniz, şehir büyüdükçe yeni surlar çekilmiştir. Bu üçüncü surlar 2. Theodosius dönemine yaklaşık 400'lü yıllar 5. asrın ortalarına tarihlendirilir. Doğu Roma'dan kalan yaklaşık bin 500 yıllık surlardır. Tabii Osmanlı sürekli restore etmiş ve yenilemiştir. Orijinal dokusu çok az yerde korunarak bu döneme gelmiştir. Kara surları büyük bir oranda duruyor. Yedikule'den başlayarak Ayvansaray'a kadar uzanmaktadır. Kara surları ön tarafına doğru katlı bir şekilde gelir. Kayıtlarda en önünde hendeklerin bulunduğu geçer. Suyla doldurulduğu rivayet edilen hendeklerde 4 metrelik surlar bulunur. Onun arkasında 6 metrelik surlar vardır. Onun arkasında ise 10 metrelik, en iç kısmında da 20 metrelik surlardan bahsediyoruz. 3 tabaka ve öndeki hendekler şehri korumak amaçlı yapılmıştır" ifadelerini kullandı.

"Sur kalıntısı değerli bir turizm objesi"

Surların kıyıdan Haliç kısmına kadar olan bölümüne Haliç Surları denildiğini belirten Bilgi, "Haliç Surlarından yani kıyıdan Yedikule'ye kadar devam eden surlara da Marmara Surları diyoruz. En uzunu Marmara Surlarıdır. Toplam 20 kilometre civarındadır. Yaklaşık 9 kilometresi Marmara Surlarına aittir. Surların kalıntılarının buradan çıkması da aynı kara surlarında da olduğu gibi hendeklerin olduğu, o hendeklerin iç tarafına doğru yüksek surların bulunduğu, yer yer bazı noktalarda yaşadığını görüyoruz. Haliç'te çok az var. Eminönü'nde maalesef kalmamış. Bir kısmını Davutpaşa ve Kocamustafapaşa'da görmek mümkün. İnsanların üzerine inşa ettiği, dibinde o kadim kültüre şahitlik eden yapılar bulunuyor. Burada bulunan surlar aslında kıyı surlarıdır. Doğu Roma'nın, Marmara'yı koruyan ihata duvarlarının en uçta olan kısımlarıdır. Unkapanı yolu, eski bir yoldur. Doğru Roma'dan kalan çizimlerde bu yolu görüyoruz. Doğu Roma'da kalıntıdaki gibi surlar var. Kalıntı da büyük bir ihtimalle o dönemden kalmadır. Doğu Roma'dan kalan, Osmanlı'nın restore ettiği bugünkü Cumhuriyet'te yerin altında kaldığı için bilinmeyen zamanla ortaya çıkan surlardır. Bu surlar buradan devam ediyor. Marmara kıyısından Sarayburnu dediğiniz noktaya gidiyor. Topkapı Sarayı'nın ön cephesinden devam ederek Yedikule'ye doğru gidiyor. Topkapı Sarayı'nı ihata eden surlarla birleşiyor. Bu tarz surları bulduğumuzda bilgilendirici levhalarla şehrin kadim kültürüne katılması sağlanması lazım. Burada kalıntı bulundu, eğer devamı varsa korunuyor. Devamı yoksa bu alınıyor, aynı şekilde başka bir surla birleştirilerek gerekli bilgilendirmeler yapılarak aslında şehrin kadim kültüründe, tarihinde bir yeri olduğu belirtiliyor. Kalıntı aslında değerli bir turizm objesi" şeklinde konuştu.

"Pandemi zamanındaki kazıda tarihi bir sur duvarına rastlandı"

Yol çalışmalarına isyan eden esnaf Cuma Mazı, "Yaklaşık 10 senedir bu sokaktayım. Pandemi döneminde su altı giderleri değişilecek diye alan kazıldı. Bütün yol kapandı ancak burası bitmedi. Pandemi zamanındaki kazıda tarihi bir sur duvarına rastlandı. O zaman etrafını çevirdiler, yaklaşık 2 sene bekledi. Sonra etrafındaki korumayı kaldırdılar. Biz çalışmanın bittiğini düşünerek rahatladık. Kazı alanı nedeniyle aşırı trafik olduğundan dolayı insanlar bizim dükkanlara alışverişe gelmek istemiyor. Bizi bırakın, bu çalışmalardan dolayı insanlar Eminönü'ne gelmek istemiyorlar. Yolu ikiye ayırdılar, asfalt yaptılar, demir koydular. Demirleri tekrar kestiler. Bunların parası bütün insanlardan çıkıyor. Daha sonra tekrar başladılar, 2 ay yol kapanacak dediler. Burada 10 tane dükkan var, esnafız, ekmek yediğimiz için korktuk. Tekrar sur duvarına rastlandı ancak bilinen bir şeydi. Biz biliyoruz, onlar bunu bilmiyor muydu? 10 metre ileriden, 10 metre geriden alsalar zaten buradaki çalışma çoktan bitecekti. Tekrar başladıktan sonra yaklaşık 1.5 yıldır bu şekilde ve hala ne gelen var ne de giden. İlk sura pandemi zamanında rastladılar daha sonra üstü kapandı sonra yolu açtılar. Aynı şekilde çalışmayı yine buradan başlattılar ve biz yine burada sur duvarı olduğunu biliyorduk. Aynı şekilde sur duvarına yine rastladıkları için etrafını yine çevirdiler. Akıbeti ne olacak Allah bilir. Çalışmayı İstanbul Büyükşehir Belediyesi yapıyor. İBB'yi aradığımızda çalışma olacak, müze müdürleri gelecek diyorlar. Biz kimsenin gelip, gittiğini görmedik. Adamlar burayı bitiremedi, kazdılar, etrafını çevirdiler yine gittiler. 2019 yılından bu güne kadar burası böyle. Biz çalışmanın bir an önce bitmesini istiyoruz. Bize Avrupalı misafirler gelir. Onlar şunu söylüyor; bizim oralarda böyle bir durum olduğu zaman 3 saatlik işi var. 3 saatte onu kaldırırlar, orayı kapatırlar, çalışmayı bitirirler" diye konuştu.

Kaynak: IHA