Lozan Mübadelesi sırasında hayatını kaybedenler Sarıyer’de denize bırakılan karanfillerle anıldı. Üzerinden 102 yıl geçmesine rağmen hafızalarda silinmeyecek acılar bırakan anma töreninde bir konuşma yapan Başkan M.Oktay Aksu, “Mübadele sadece bir nüfus değişimi değil köklerinden koparılan hayatların, yarım kalan hikâyelerin de adıdır” dedi.

30 Ocak 1923’te Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan anlaşma ile bir gecede evlerini, hayatlarını, anılarını, komşularını geride bırakıp göç etmek zorunda kalan Lozan mübadilleri, anlaşmanın 102. yılında yolculuk sırasında hayatlarını kaybedenler için denize karanfil bıraktı. Sarıyer Belediyesi ve Lozan Mübadilleri Derneği’nin Kireçburnu Haydar Aliyev Parkı’nda gerçekleştirdiği anma töreninde duygusal anlar yaşandı.

“HER MÜBADELE BİR YARADIR, İZİ KALIR”

Konuşmasına Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın “Her mübadele bir yaradır, izi kalır” sözleriyle başlayan Sarıyer Belediye Başkanı M.Oktay Aksu “Bugün burada bizleri bir araya getiren işte bu izleri silinmeyen yaradır. Anadolu ve Rumeli topraklarında yüzyıllarca yan yana yaşayan insanlar bu imzanın ardından dönüşü olmayan ve zorunlu kılınan bir yolculuğa çıktılar. Bazıları sevdiklerini, bazıları sevdiklerinin mezarını, bazıları ise evinin duvarında asılı olan çocukluk hatıralarını geride bıraktı. Kimi komşusuna veda bile edemeden oradan ayrıldı, yollara düştü. Mübadele sadece bir nüfus değişimi değil köklerinden koparılan hayatların yarım kalan hikâyelerin de adıdır. Aslında insanlar yer değiştirdi ama bu yolculuk hiç de kolay olmadı. Bir vatan bulsalar da gelenlerin de gidenlerin de yüreklerinde aslında hep bir boşluk kaldı. Bugün o büyük göçün acısını yüreğimizde hissederken mübadillerin yeni topraklarda kurdukları hayata da tanıklık ediyoruz. Onlar sadece yeni bir düzen kurmadılar aslında bu topraklara yeni bir kültür yeni bir ruh da taşıdılar tıpkı sizlerin atalarının Sarıyer’e getirdikleri gibi. Girit’in, Selanik’in yan yana tatlarını, türkülerini, dualarını, geleneklerini buraya getirdiniz. Onların emeğiyle yoğrulan bu topraklar mübadillerin izlerini taşımaya da devam ediyor. Biz bugün denize bırakacağımız karanfillerle kaybettiğimiz yurttaşları değil aynı zamanda mübadillerin yaşam azmini, emeğini, topraklara kattıklarını bizleri biz yapan değerleri de selamlayacağız. Unutmayacağız çünkü unutanlar geçmişin acılarını yeniden yaşamaya mahkûmdurlar. Tarihimizin bu büyük kırılma noktasını unutmayacağız ki bir daha kimse yurdundan kopmasın, kimse mecburen bir yerden başka bir yere gitmek zorunda kalmasın. Çünkü vatan sadece bir toprak parçası değil anılarımız, sevdiklerimiz, kültürümüz, yaşadıklarımız her şeyimiz aslında. Kaybettiğimiz mübadil komşularımızı rahmetle anıyor anıları önünde saygıyla eğiliyorum.”

 

“BİR YOLA DÜŞME HİKÂYESİDİR MÜBADELE”

Sözlerine “Türkiye ve Yunanistan arasında 30 Ocak 1923 tarihinde imzalanan zorunlu nüfus mübadelesi sözleşmesi üzerinden 102 yıl geçti” diyerek başlayan Sarıyer Lozan Mübadilleri Dernek Başkanı Filiz Yerebasmaz ise, “Kader böyle ne var ne yok sattılar, saldılar yok pahasına topladılar, sabah erkenden düştüler yollara. Bir yola düşme hikâyesidir mübadele, suyun her iki yanından bir bırakış, bir ayrılış hikâyesidir. Anneannem, babaannem, dedemler Selanik’ten gelmişler. Onların hikâyeleri ile büyüdük her kapının ardında başka anılar vardı. Çocukken masal gibi onları dinledik. Yunanistan doğumlu birinci kuşak mübadil büyüklerimizin hemen hemen tamamı doğup büyüdükleri ve zorunlu olarak terk ettikleri memleketlerini bir daha göremeden bu dünyadan sessizce göçüp gittiler. Bizler de bir vasiyeti yerine getirircesine Selanik’teki aile ocaklarımıza ziyareti bir görev biliyoruz. Sevgili başkanımızdan en uygun zamanda bizleri oraya götürmelerini rica ediyoruz. Her iki ülkenin yöneticilerinden ve yerel yönetimlerinden mübadillerin geride bıraktıkları ve günümüze kadar ayakta kalabilmiş kutsal mekânları şehitlik, mezarlık gibi aile bağlarının oluştuğu alanları yaşam yapılarının korunmasını istiyoruz. Mübadeleden kalan kültürel mirasın korunması halklar arasındaki dostluğun pekişmesi ve barış kültürünün gelişmesine hizmet edecektir. Mustafa Kemal Atatürk’ün; ‘Yurtta Sulh Cihanda Sulh’ sözleriyle ifade ettiği prensibe uygun alarak Orta Doğu’da, Balkanlar’da, Akdeniz’de, Ege’de yaşadığımız coğrafyada ve elbette dünyada çatışma yerine barış ayrışma yerine birlikte yaşama ortamının oluşturabileceğine yürekten inanıyoruz. Başta en kıymetlimiz hemşerimiz Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere ahirete göçmüş tüm büyüklerimizi rahmet saygı ve minnetle anıyorum.”

 

“KİMLİKLERİMİZİ UZUN YILLAR SAKLADIK”

Anma töreninde söz alan Lozan Mübadelesi Vakfı Yönetim Kurul Başkanı Arif Ümit İşler ise günün anlam ve önemine yönelik yaptığı konuşmasında, “Aradan geçen bu süre içerisinde mübadiller kendi kimliklerini uzun süre sakladılar çünkü onlar geldikleri bu topraklara yerleşmek ve burada tutunmak için uğraştılar. Birinci kuşaklar tutunmaya çalıştılar, ikinci kuşaklar yer edindiler, biz üçüncü kuşaklar artık 2000 yılından beri bunu anlamaya başladık. Türkiye’de birçok kişi hemşerilik dernekleri kurar, biz de artık böyle bir ilişki içerisindeyiz, hemşerilik ilişkisi içerisindeyiz. Biz de bu toprakların insanı olduk. Başkanımın söylediği gibi oradaki topraklarımızı ziyaret etmek de bizim için özel bir durum, hepimiz köylerimize ziyaretler yapıyoruz. Büyüklerimizin yaşadığı yerleri görmeye çalışıyoruz, tabii köylerden gelenler yerlerini bir parça bulabiliyorlar. Kentlerden gelenler maalesef hiçbir şey bulamıyorlar. Burada olduğu gibi hepsi kaybolmuş.”

“GÖÇLERİN BİRİNCİ SEBEBİ SAVAŞLARDIR”

Lozan Mübadillerinden dernek üyesi Sadri Soylu ise yaptığı konuşmada bir bildirge okudu. Okunan bildirgede şunlara değinildi: “Bugün 30 Ocak 2025 nüfus mübadelesi anlaşmasının 102. yıl dönümü. Bu süreçte göçlerin insanlık tarihinde derin yaralar aştığını bir kez daha hatırlıyoruz. Günümüzde de göç insan eliyle yaratılmış en önemli küresel sorunlardan biri olmaya devam ediyor. Bu göçlerin birinci sebebi savaşlardır. Oysaki insanlığın her gün her zamankinden daha fazla barışa ihtiyacı vardır. Bu noktada Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘Yurtta Su Cihanda Sulh’ ilkesi hem bireysel hem de toplumsal düzeyde bizlere ve dünya halklarına yol gösterici olmaya devam etmektedir. Son dönemde Türkiye’de Mustafa Kemal Atatürk’e göndermede bulunmak amacıyla Selanik kökenli yurttaşlarımıza yönelik ötekileştiren bir dilin sosyal medyada yaygınlaşmasını derin bir üzüntüyle izliyoruz. Mübadiller Türk milletinin ayrılmaz bir parçasıdır ve tarih boyunca vatanlarına bağlılıklarıyla bunu defalarca kanıtlamışlardır. Ötekileştiren yaklaşımları reddediyor ve toplum olarak birleştirici kapsayıcı bir dilin benimsenmesinin önemine bir kez daha vurgu yapıyoruz. Uluslararası anlaşmaların geriye yürümesi nedeniyle hukuki bir çözüm mümkün görünmese de insanlığın vicdanına seslenmekten vazgeçmiyoruz. Dedelerimizin ve velilerimizin doğduğu toprakları ziyaret edebilmek için hala vize zorunluluğu, yüksek ücretler ve bazen ret kararlarıyla karşılaşmaktayız. Bu bağlamda Avrupa Birliği’nin insani adımlar atmasını ve süreci kolaylaştırıcı düzenlemeler yapmasını bekliyoruz. Zira Avrupa’nın insan hakları müktesebatı tarihsel ve insani meselelerde daha duyarlı ve kapsayıcı bir yaklaşımı zorunlu kılmaktadır. Tarihin bıraktığı hislerin ayrıştırıcı değil birleştirici kaynaştırıcı bir şekilde ele alınması gerektiğine inanıyoruz. İnsanlık için ortak bir hafıza dayanışma inşa etmek hepimizin sorumluluğudur. 2025 yılının insanlığa barış ve huzur getirmesini, geçmişte yaşanan acıların bir daha tekrarlanmamasını diliyoruz.”