Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre; hane halkı borçlarının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla'ya (GSYİH) oranı yüzde 16’dan yüzde 15'e, finansal olmayan kuruluşların borçlarının GSYİH’ye oranı ise yüzde 69’dan yüzde 65’e geriledi.

TCMB, 2021- III Dönem Finansal Hesaplar Raporu'nu yayınladı. Buna göre; 2021 yılının 3’üncü çeyreğinde Türkiye ekonomisinin net finansal değerinde, bir önceki döneme göre GSYİH'ye oranla 2,7 puan iyileşme kaydedildi. Dönem sonu itibarıyla sektörlerin toplam finansal varlıkları 25,4 trilyon TL, yükümlülükleri ise 28,1 trilyon TL düzeyinde gerçekleşti.

TCMB 2021-III Dönem Finansal Hesaplar Raporu'nun detayları şöyle:

HANEHALKI BORÇLARININ GSYİH’YE ORANI YÜZDE 15 SEVİYESİNE ÇEKİLDİ: Bu dönemde, hane halkı borçlarının GSYİH’ye oranı yüzde 16’dan yüzde 15 seviyesine, finansal olmayan kuruluşların borçlarının GSYİH’ye oranı ise yüzde 69’dan yüzde 65 seviyesine geriledi. Bu oranlara göre Türkiye hem hane halkı hem de şirketler kategorisinde borçluluk düzeyi düşük ülkeler arasında yer aldı.

HANE HALKI VE DÜNYANIN GERİ KALANI YURT İÇİ SEKTÖRLERDEN ALACAKLI: 2021 yılı 3’üncü çeyreği itibarıyla yurt içi ekonominin sektörel finansal bilançoları incelendiğinde, toplam ekonominin finansal borçlu pozisyonunda olduğu, hane halkı ve dünyanın geri kalanının yurt içi sektörlerden alacaklı, finansal olmayan kuruluşlar ve genel yönetimin ise diğer sektörlere borçlu pozisyonda olduğu gözlenmiştir. Finansal kuruluşlar sektörü ise finansal aracılık rolü gereği dengeye yakın bir net finansal değer yarattı.

TOPLAM EKONOMİ, 2021 YILI 3’ÜNCÜ ÇEYREĞİNDE GSYİH’NİN YÜZDE 7,9’U ORANINDA NET BORÇ VERDİ: Sektörlerde gerçekleşen net finansal işlemler incelendiğinde, bir önceki çeyrekte GSYİH’nin yüzde 2,6’sı ile net borç alan konumunda olan toplam ekonomi, 2021 yılı 3’üncü çeyreğinde GSYİH’nin yüzde 7,9’u oranında net borç verdi. Bu orana sektörlerin katkısı incelendiğinde, finansal kuruluşların GSYİH’nin yüzde 6’sı ile bu dönemde en fazla borç veren sektör olduğu ve bunu yaklaşık GSYİH’nin yüzde 2’si ile finansal olmayan kuruluşların ve hane halkının izlediği gözlendi. Diğer taraftan, genel yönetim sektörü ise GSYİH’nin yüzde 3’ü oranında net borç alan konumunda. Sektörlerin son dönem itibarıyla finansal varlık ve yükümlülük dağılımı incelendiğinde, finansal kuruluşlar varlık tarafında en büyük sektör iken yükümlülük tarafında en büyük sektörün finansal olmayan kuruluşlar olduğu görülüyor.

2021 yılı 3'üncü çeyreği itibarıyla varlıklarda para ve mevduat ile diğer alacaklar, yükümlülüklerde ise sırasıyla krediler ile para ve mevduat kalemleri en yüksek paya sahip araçlar olarak gözleniyor.

SEKTÖRLER ARASI BAĞLANTILARDA ÖNEMLİ BİR DEĞİŞİKLİK GÖZLENDİ: Kredilerin kimden-kime matrisleri incelendiğinde, 2021 yılı 3’üncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre sektörler arası bağlantılarda önemli bir değişiklik gözlendi. En büyük bağlantı, finansal olmayan kuruluşlar ile parasal ve finansal kuruluşlar arasında gerçekleşmiş, parasal ve finansal kuruluşlar toplamda 4 bin 662 milyar TL tutarında kredi kullandırmış, bunun 2 bin 994 milyar TL’lik kısmını finansal olmayan kuruluşlara ve 966 milyar TL’lik kısmını hane halkına verdi. Yurt içi sektörler tarafından dünyanın geri kalanından bin 790 milyar TL’lik kredi kullanılmış, bunun 903 milyar TL’lik kısmını finansal olmayan kuruluşlar, 639 milyar TL’lik kısmını ise parasal ve finansal kuruluşlar kullandı. 2021 yılı 3'üncü çeyreğinde, açılan toplam 7 bin 670 milyar TL’lik mevduatın 6 bin 535 milyar TL’lik kısmı parasal ve finansal kuruluşlarda, bin 135 milyar TL’lik kısmı ise dünyanın geri kalanında açıldı. Parasal ve finansal kuruluşlarda açılan mevduatın büyük bölümü hane halkına (2 bin 405 milyar TL), diğer parasal ve finansal kuruluşlara (bin 540 milyar TL) ve finansal olmayan kuruluşlara (bin 198 milyar TL) ait. Dünyanın geri kalanında açılan mevduatın önemli bir bölümü ise (975 milyar TL) parasal ve finansal kuruluşlar tarafından açıldı.  

HANE HALKININ FİNANSAL VARLIKLARI ARTTI: Hane halkı finansal varlıkları, 2021 yılı 3’üncü çeyreklik döneminde bir önceki döneme göre 152 milyar TL artış gösterdi. Bu artışın 59 milyar TL’si değerleme, 93 milyar TL’si ise işlem kaynaklı olarak gerçekleşti. Hane halkı yükümlülükleri aynı dönemde bir önceki döneme göre 52 milyar TL artış gösterdi, bu artışın tamamına yakını işlem kaynaklı olarak gerçekleşti. 2021 yılı 3'üncü çeyrek itibarıyla hane halkının finansal araç dağılımında önemli bir değişiklik gözlenmedi. Finansal varlıklarında en temel araç yüzde 73 dolayındaki payı ile para ve mevduat olup, bunu hisse senetleri ve öz kaynaklar izledi. Hane halkı yükümlülükleri incelendiğinde, tamamına yakınının kredilerden oluştuğu görüldü. Hane halkı net finansal değeri 2021 yılı 3’üncü çeyreğinde 99 milyar TL artış gösterdi. Hane halkı borçluluğuna ilişkin göstergelere bakıldığında, hane halkı borcunun GSYİH’ye oranı ile borcun harcanabilir gelire oranı bir önceki döneme göre bir miktar azalış göstererek sırasıyla yüzde 15 ve yüzde 45 olarak gerçekleşti. Borcun toplam finansal varlıklara oranı ise yüzde 30 seviyelerinde yatay seyretti.

FİNANSAL OLMAYAN KURULUŞLARIN VARLIKLARI ARTTI: Finansal olmayan kuruluşların finansal varlıkları 2021 yılı 3’üncü çeyreklik döneminde bir önceki döneme göre 817 milyar TL artış gösterdi. Söz konusu artışa, diğer alacaklar kalemindeki artışın etkisiyle 561 milyar TL işlem artışı ile diğer taraftan 256 milyar TL değerleme artışı pozitif yönde katkı yaptı. Finansal olmayan kuruluşların yükümlülükleri aynı dönemde bin 7 milyar TL artış gösterdi. Bu artışta 516 milyar TL’lik işlem artışı ile 490 milyar TL değerleme artışı etkili oldu. 2021 yılı üçüncü çeyreklik döneminde, finansal olmayan kuruluşların finansal işlem dağılımında önemli bir değişiklik olmadı. Varlık tarafındaki en önemli kalemi, satıcı kredi ve avansları ile diğer kalemlerin toplamından oluşan diğer alacaklar (yüzde 56) oluştururken hisse senetleri ve öz kaynakların payı yüzde 28, para ve mevduatın payı ise yüzde 14 oldu. Yükümlülük tarafında ise diğer borçların oranı yüzde 42, kullanılan kredilerin payı yüzde 29 seviyelerinde gerçekleşti. Hisse senetleri ve özkaynak yoluyla yapılan finansmanın payı yüzde 28 düzeyinde kaldı. Finansal olmayan kuruluşların net finansal değeri 2021 yılı 3’üncü çeyreğinde bir önceki döneme göre 189 milyar TL düştü. Borçlarının GSYİH’ye oranı yüzde 69’dan yüzde 65 seviyesine, borçların toplam finansal varlıklara oranı ise yüzde 43’ten yüzde 40 seviyesine geriledi.

TÜRKİYE BORÇLULUK DÜZEYİ EN DÜŞÜK ÜLKE: Yurt içinde yerleşik sektörlerin kullandıkları krediler ve ihraç ettikleri borçlanma senetlerinin toplamından oluşan finansal hesaplar tanımlı toplam borcun GSYİH’ye oranı, 2021 yılı 3'üncü çeyreğinde 8 puan azalarak yüzde 147 oldu. Hane halkı yükümlülüklerinin GSYİH’ye oranına bakıldığında, 2021 yılının 3’üncü çeyreğinde Türkiye’nin karşılaştırma yapılan ülkeler arasında borçluluk düzeyi en düşük ülke olduğu görüldü.

Finansal olmayan kuruluşların yükümlülüklerinin GSYİH’ye oranları çeşitli ülkelerle karşılaştırıldığında, 2021 yılı 3’üncü çeyreğinde Türkiye borçluluk düzeyi düşük ülkeler arasında yer alıyor. Kredi borçluluk oranında en büyük sektör GSYİH’nın yüzde 63’ü ile finansal olmayan kuruluşlar olurken borçlanma senetlerinde yüzde 33 ile genel yönetim önde gelen sektör oldu.