DİLAN AYIRKAN

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün Bilim-2 adlı araştırma gemisi yaklaşık 2 haftadır Marmara Denizi'ndeki müsilaj oluşumunu inceliyor. Doç. Dr. Mustafa Yücel, elde ettikleri sonuçlara göre müsilajın denizin içinden üreyerek yüzeye doğru yayıldığını, denizin ilk 30 metresinin müsilaj ile kaplı olduğunu ve müsilajın toksik bir gaz olan hidrojen sülfür oluşturma tehlikesi bulundurduğunu belirtti. Yücel "Özellikle gemilerden arkadaşlarım, İzmir Körfezi’nde ciddi bir koku olduğunu söylüyorlar. Bunlar çürük yumurta gibi bir koku salan, deniz sistemi ile ilgili alarm zillerini en üst perdeden çalan, bize de bir işaret veren bakteriler. Bu koku olduğu zaman orası kontrolden çıkmış demek oluyor" dedi.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün Bilim-2 adlı araştırma gemisi Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi (MARMOD) Projesi kapsamında yaklaşık 2 haftadır Marmara Denizi'ndeki müsilaj oluşumunu inceliyor. 

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi ve Enstitü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Yücel, şimdiye kadar Bilim-2 gemisi ile yaptıkları araştırmalardan elde ettikleri sonuçları ANKA Haber Ajansı'na anlattı. Yücel; müsilajın denizin içinden üreyerek yüzeye doğru yayıldığını, denizin ilk 30 metresinin müsilaj ile kaplı olduğunu, müsilajın Marmara'daki oksijen sorununu daha da kötüleştirdiğini, toksik bir gaz olan hidrojen sülfür oluşma tehlikesi oluşturduğunu belirtti. Yücel "Özellikle gemilerden arkadaşlarım İzmir Körfezi’nde ciddi bir koku olduğunu söylüyorlar. Bunlar çürük yumurta gibi bir koku salan, deniz sistemi ile ilgili alarm zillerini en üst perdeden çalan, bize de bir işaret veren bakteriler. Bu koku olduğu zaman orası kontrolden çıkmış demek oluyor" dedi.

Doç. Dr. Yücel, Marmara'daki kötü gidişatın farkında olduklarını belirterek "Bilim-2 Gemisi, ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün araştırma gemisi. Deniz bilim araştırmaları için tasarlanmış, 40 yıldır denizlerimizde çalışmalar yapmış bir gemi. ODTÜ, uzun süredir Marmara'yı takip ediyor. Zaten Marmara’daki gidişatı biliyorduk. Sadece denizin yüzeyi değil denizin içini de analiz ediyoruz. Üç boyutlu olarak Marmara Denizi'nin şu an kimyasını, biyolojisini, fiziksel akıntılarını ortaya koyuyoruz. Bu yıl müsilaja özel bir çalışma oluyor" dedi.

"ÜST SUYU 3O METRE BOYUNCA KAPLAMIŞ DURUMDA"

Yücel, Bilim gemisinin 2 haftalık çalışma boyunca elde ettiği üç ana sonuca ilişkin şu bilgileri verdi:

"Müsilaj dediğimiz yapının denizin içinde ürediği ve denizin içinden başlayarak yüzeye yayıldığını bulduk. Denizin ilk 30 metresi bununla kaplışu an. Marmara iki tabakalı bir deniz. Üstü Karadeniz kaynaklı sular ile kaplı, alt tarafı Akdeniz kaynaklı sular ile kaplı. İkisi arasında 30-40 metre bir yoğunluk geçişi var. Üst su daha üretken ve müsilaj dediğimiz oluşum tüm bu üst suyu, 30 metreyi Çanakkale Boğazı’ndan Gemlik’e kadar kaplamış durumda.

"MARMARA'NIN GÜNEYİ DAHA KÖTÜ DURUMDA"

Marmara Denizi’nde gördüğümüz gidişat; oksijensizleşme. Marmara için doğuştan astımlı denir. Yine de bir balığın yaşayabileceği kadar bir oksijene sahipken son 40-50 yılda biz buradaki oksijenli habitatı sadece üstteki 20-25 metreye sıkıştırmış durumdayız. Biz müsilajın bunu daha kötüleştirdiğini bulduk. Bütün körfezlere girip çıktık. Marmara’nın güneyinde durumun daha kötü olduğunu bulduk. Bandırma, Gemlik körfezlerinde sınırlanan sığ bölgede ciddi bir oksijensizleşme var. Müsilaj nedeniyle başladığını düşünüyoruz.

"HİDROJEN SÜLFÜR KOMANIN EN DİBİ"

Hidrojen sülfür dediğimiz bir deniz sisteminin geldiği en son nokta. Özellikle gemilerden arkadaşlarım İzmir Körfezi’nde ciddi bir koku olduğunu söylüyorlar. Bunu inceleyeceğiz. Ekolojik bir habitat bu. Sistem kirlendiği zaman hidrojen sülfür üreten bakteriler öne çıkıyor. Bunlar çürük yumurta gibi bir koku salan, deniz sistemi ile ilgili alarm zillerini en üst perdeden çalan, bize de bir işaret veren bakteriler. Bu koku olduğu zaman orası kontrolden çıkmış demek oluyor. Bu bir toksik gaz, çıktığı zaman balıklar için zararlı, turizm açısından hala değerli köşeleri var Marmara’nın. Şu an öyle bir durum yok ama sadece belli bir yerlerde derin sularda birikmeye başladığını tahmin ediyoruz. Deniz sistemi nefessiz kaldıktan sonra artık komanın en en dibi diyebiliriz hidrojen sülfür için."

"MERCANLARIN ÜZERİ KAPLANMIŞ DURUMDA"

Bilim gemisindeki araştırmalar sonucunda Marmara’daki olumsuz gidişatın müsilaj nedeniyle daha da olumsuz bir hale geldiğinin altınıçizen Yücel, "Biyolojik hayat açısından çok büyük ölçekte balık ölümleri henüz bulmadık. Balıkların buralardan kaçtığını duydum. Sığ sularda tabanda yaşayan mercan gibi canlıların üzeri bununla kaplanmış durumda."

"PATLAMANIN NEDENİ AZOT VE FOSFORUN ÇOKLUĞU"

Yücel, Marmara'nın yaklaşık 100 farklı noktasından numune aldıklarını belirterek müsilajın bir yandan da bozulmaya başladığını bunun da yüzey altı sularında azot ve fosfor birikmesine neden olduğunu söyledi. Yücel, şöyle konuştu:

"Tamamlaman bazı analizlerimize göre müsilajlı suların, normal deniz suyuna göre bakteri toplulukları açısından daha zengin olduğunu bulduk. Müsilaj ortamdaki başka bakteriler için bir yemek. Bu enfeksiyonlara neden olabilecek türlerin üremesine sebep olabilir. Bunu bulmaya başladık. Denizlerdeki azot ve fosfor yüklerini ortaya çıkardık. Biyolojik patlamaya neden olan azot ve fosforun çokluğu. Yüzeyde müsilajıüreten azot ve fosforun tamamen çekmiş olduğunu gördük. Bir andan bozulmaya başladığı için yüzey altı sularda çok ciddi bir azot ve fosfor birikmesi bulduk."

"TEMİZLİK, MÜSİLAJIN GENEL EKOSİSTEME ETKİSİNİÖNLEYİCİ BİR TEDBİR DEĞİL"

Marmara Denizi yüzeyinde başlayan müsilaj temizleme çalışmalarının Marmara'yı kurtarmaya bir etkisi olmayacağını söyleyen Yücel, şunları söyledi:

"Yüzeydeki temizlik çalışmalarının Marmara’yı kurtarmaya bir etkisi olmaz. Üste yüzen müsilaj akıntıyla birlikte sürüklendiği için limanların, plajların içinde birikmesi bir halk sağlığı tehdidi. Bunun temizlenmesi gerekir. Bu genel olarak müsilajın genel ekosisteme etkisini önleyici bir tedbir değil. Bunu yapanların bunu bildiğini düşünüyorum. En azından halkın gördüğü tabakaların temizlenmesi iyi oluyor. O tabaka ölü bir malzeme, bakteri ürümesine neden olacak bir tabaka."

Oluşturdukları matematiksel bir model ile 2017 yılından beri Marmara'yı kurtarabilmek için çeşitli senaryoları simüle ettiklerini söyleyen Yücel, "Marmara’yı bu koma halinden çıkarabilmek, oksijen krizini aşabilmek için yüzde 40-50’lik karasal girdi azaltımı gerekiyor. Biz 5-6 yıl gibi bir zamanda Marmara’yı bu komadan çıkarabiliyoruz. Eylem planında 3 yıl içinde yüzde 40’lık bir azaltım öngörülüyor, bu 3 yıla 6 yıl daha ekleyeceksiniz" dedi. 

"KAYBOLAN BİYOÇEŞİTLİLİĞİN GERİYE DÖNÜŞÜ ZAMAN ALACAK"

Yücel, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum'un açıkladığı eylem planının ne kadar hızlı yürürlüğe konursa geriye dönüşün o kadar hızlı başlayabileceğini belirterek sözlerini şöyle sürdürdü:

"Biz bir matematiksel model oluşturduk; Marmara’nın ekosisteminin modeli. Bu modeli kullanarak Marmara ile ilgili çeşitli senaryoları simüle edebiliyorsunuz. Bu bilimsel çalışmayı 2017’den beri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile ortak yürütüyoruz. Onlar bu oksijen probleminin farkındaydı. Bu nasıl durdurulabiliriz, Marmara’ya tekrar nefes aldırabiliriz’in bir projesi olarak 2017 yılında bakanlık ile ortak MARMOD projesini başlattık. Elde ettiğimiz ilk simülasyon sonuçlarına göre özellikle buradaki problemin ana kaynağı karasal kaynaklı azot ve fosfor girdileri. Evsel, kentsel, sanayi kaynaklı, tarımsal kaynaktan denize sızan karasal girdiler bunlar. Biz şunu bulduk; Marmara’yı bu koma halinden çıkarabilmek, oksijen krizini aşabilmek için yüzde 40-50’lik karasal girdi azaltımı gerekiyor. Biz 5-6 yıl gibi bir zamanda Marmara’yı bu komadan çıkarabiliyoruz. Eylem planında 3 yıl içinde yüzde 40’lık bir azaltım öngörülüyor, bu 3 yıla 6 yıl daha ekleyeceksiniz. Eylem planı ne kadar hızlı yürürlüğe konursa geriye dönüş o kadar hızlı başlayabilecek. Geriye dönüş derken biraz daha nefes alabilmesini kast ediyoruz, kaybolan biyoçeşitliliğin geriye dönüşü zaman alacak, kimisi hiç geri gelmeyecek."

"KANAL İSTANBUL ETKİSİ YARATA YARATA BUGÜNLERE GELDİK"

Marmara'yı kurtarmak için öncelikle yapılması gerekenin denize yeni girdiller vermemek olduğunun altınıçizen Yücel, Ergene Havzası'ndaki kirlilik problemine de dikkat çekerek "Havzanın bütün yükü toplandı, Marmara’ya verilmeye başlandı. Herkes Kanal İstanbul’u konuşuyor ama bunlar da oluyor ve hiç konuşulmuyor. Bu belki Kanal İstanbul’dan çok daha etkisi olacak bir şey" dedi.

Doç. Dr. Yücel, son olarak şunları söyledi:

"Artık hiçbir yeni girdiyi Marmara’ya vermemek gerek. Ergene Havzası kirlilik problemi olan bir yer. Havzanın bütün yükü toplandı, kollektörlerle Marmara’ya verilmeye başlandı. Herkes Kanal İstanbul’u konuşuyor ama bunlar da oluyor ve hiç konuşulmuyor. Bu belki Kanal İstanbul’dan çok daha etkisi olacak bir şey. Susurluk Havzası’ndaki tarım uygulamaları gübre nasıl kullanılıyor, fazla mı kullanılıyor, neden geri dönüşmüyor bütün bunları da konuşmamız lazım. Oradaki bir politika değişikliği belki beş tane Kanal İstanbul etkisi yaratıyor ama biz bunu hiç konuşmadan yıllarımızı geçiriyoruz. Ergene onun bir örneği ya da kurulan yeni bir sanayi tesisi, bir gübre fabrikası belki birer Kanal İstanbul etkisi yarata yarata bugünlere geldik. Marmara Denizi’ne akacak her yeni yük, azot fosfor organik yükü önleyici projeler artık düşünmemiz gerekiyor."

GÖRÜNTÜ DÖKÜMÜ:

-Twitter için özet görüntü

-ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi ve Enstitü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mustafa Yücel'in konuşması