SİNAN TARTANOĞLU

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), orman yangınlarına ilişkin yayınlarla ilgili uyarısının ardından KRT, Fox TV, Haber Türk, Halk TV ve Tele 1’e oyçokluğu ile ceza kesti. RTÜK’ün CHP’li üyesi İlhan Taşcı’nın toplantıya katılması engellendi. Ceza talepleri; “kriz zamanı habercilik etiğinden uzak yayın yapmak”, “belirli konuların sürekli gündemde tutularak algı oluşturmak”, “gerilimi artıracak yorum yapmak” ve “kaygı verici görüntülerin, abartılı seslendirme tarzı, alev ve duman görüntüleri eş zamanlı olarak aktarmak” gerekçelerine dayandırıldı. Taleplerden birinde “Muhabir de mağdurlardan biri olmuş ve yaşadığı bireysel stresi abartılı bir şekilde aktarmıştır” gerekçesinin kullanılması dikkat çekti.

Orman yangınlarına ilişkin yayınlarla ilgili televizyon kanallarının yöneticilerini, 11 Ağustos’ta, “Yayıncı kuruluşlarımız haberlerinde halkı yanlış yönlendirebilecek üsluptan sakınmaları ve abartılı ses ve görüntülere yer vermemeleri gerekmektedir” yönünde uyaran RTÜK, bugün; yangın yayınları gündemi ile toplandı.

RTÜK’ün CHP kontenjanından seçilen üyesi İlhan Taşcı’nın toplantıya katılması engellendi. Taşcı, sosyal medya hesabından şu açıklamayı yapıtı:

“Bugün Üst Kurulda, beni ‘ihsası reyde’ bulunmakla suçlayan RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin’in teklifiyle toplantıya katılmam engellendi ve salondan ayrılmak zorunda bırakıldım Gerekçe yangın haberlerine sansürü kamuoyuna duyurmak! Konuya ilişkin birazdan ayrıntılı açıklama yapacağım.”

OY ÇOKLUĞU İLE CEZA

Toplantıda; KRT, Fox TV, Haber Türk, Halk TV ve Tele 1’in orman yangınlarına ilişkin yayınları, hazırlanan İzleme ve Değerlendirme Raporlarıışığında incelendi. Toplantıda KRT, Fox TV, Haber Türk, Halk TV ve Tele 1’e idari para cezası kesilmesine oy çokluğu ile karar verildi.

Toplantının ardından RTÜK’ün CHP kontenjanından seçilen üyesi Okan Konuralp, sosyal medya hesabından şu açıklamayı yaptı:

“RTÜK’ün bugünkü toplantısı, çökmekte olan bir siyasi iradenin hezeyanlarına sahne oldu. Meraklısı için not: ‘Hezeyan’ saçmalama, demek. Kurul üyemiz İlhan Taşcı, ihsas-ı rey yaptığı gerekçesiyle, -Ebubekir Şahin’in talebiyle- oy çokluğuyla toplantıdan çıkartıldı.

“SİYASİLERE DE SANSÜR UYGULANDI”

Bu karar kurulun hukuk tanımaz hezeyanlarının ilk örneğiydi. Devamında, muhabirinin ‘O kadar hızlı geliyor ki alevler, kabus gibi…’ ifadesini de kullandığı canlı yayını nedeniyle FOX TV’ye para cezası verdi. RTÜK, Ebubekir Şahin’in ‘Yangın haberlerine sansür’ talimatına yönelik -aralarında CHP lideri Kılıçdaroğlu’nun ‘Ağır sansür altındayız’ tepkisinin de olduğu- açıklamaları, yorumlarıyla haberleştiren kanalları da cezalandırdı; yani doğrudan siyasilere de sansür uyguladı.

RTÜK, Fatih Altaylı’nın aşı karşıtlığını hiçbir bilimsel veriye dayanmaksızın sürdürenlere yönelik tepkisi nedeniyle Habertürk’ü de cezalandırdı. Aşı karşıtları eminim ‘RTÜK’ün bu akıl/ bilim dışı desteğini’ unutmayacaktır. CHP Milletvekili Atila Sertel’in Mehmet Barlas hakkındaki sözlerine de siper olan RTÜK, sansür talimatına tepkiler de dahil orman yangınlarıyla ilgili yayınları nedeniyle 6 kanala, toplam 17 dosyadan oy çokluğuyla ceza verdi.

Son sözüm şu olsun: Doğru durduğumuz için eğriler belasını bulmaktadır ki bela da ‘İçinden çıkılması güç durum’ demektir. Biten bir dönemin hezeyanlarına kapılmadan hep birlikte yolumuza devam edeceğiz; ‘Herkes için adalet’ diyerek. Kimsenin şüphesi olmasın, başaracağız…”

RTÜK BAŞKANI: “OLAYLARIN ÇARPITILMAMASINI RİCA EDİYORUM”

RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin ise toplantının ardından sosyal medya hesabından şu açıklamayı yaptı:

“Üst Kurul toplantısıöncesinde yaptığı sosyal medya paylaşımlarıyla ihsas-ı rey yapan Üyemiz Sayın İlhan Taşçı’nın sadece ilgili dosyaların görüşülmesi sırasında toplantıdan çıkarılmasını müzakere ettik. İlgili mevzuat çerçevesinde Üst Kurul’da yapılan oylama sonucunda RTÜK Üyesi Sn. Taşçı’nın sadece bahse konu dosyaların müzakerelerine katılmaması kararı alınmıştır. Gerçek budur. Olayın çarpıtılmamasını rica ediyorum.”

“KRİZ ZAMANI HABERCİLİK ETİĞİNDEN UZAK YAYIN”

Fox TV’de; 2, 3 ve 4 Ağustos’ta Ana Haber Bülteni’nde, orman yangınları ile ilgili haberler yayınlandı. Her üç günkü yayınlarda; “Kriz zamanı habercilik etiğinden uzak, siyasi iktidar hakkında yanıltıcı, kriz zamanı haber alma hakkını kullanmak isteyen izleyicide endişe, panik, korku ve infial yaratacak şekilde yayın yapıldığı” ileri sürüldü.

Fox TV’de, 4 Ağustos 2021 ve 5 Ağustos 2021 tarihli Ana Haber Bülteni’nde; RTÜK’ün, TV kanallarına yangın görüntülerinin nasıl verilmesi gerektiği ile ilgili uyarı açıklaması haberleştirildi. “RTÜK’e Sansür Tepkisi” başlığı ile yayımlanan haberde; Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu, Basın Konseyi Başkanı Pınar Türenç, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Turgay Olcayto, Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Nazmi Bilgin, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, DEVA Partisi Sözcüsü İdris Şahin, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, İYİ Parti Grup Başkanvekili Lütfü Türkkan, CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun RTÜK’ün açıklaması karşısındaki açıklamaları sıralandı.

“SANSÜR” HABERİNE CEZA TALEBİ: “SON DERECE KÜÇÜK DÜŞÜRÜCÜ”

Uzman Raporu’nda, Fox TV hakkında, bu haber gerekçe gösterilerek ceza istendi. Raporda şu değerlendirme yapıldı:

“Bu haber sunumu ve içeriğindeki konuşmalarla RTÜK'ün orman yangınlarıyla ilgili haberleri yasakladığına dair yanlış bir algı yaratılmaktadır. 04.08.2021 tarihinde yayınlanan ana haberlerde yer alan Özgür Özel'in ‘Bunun haber olmasının engel olmaya çalışmak ne gazeteciliktir ne kamu görevi yapmaktır, düpedüz şarlatanlıktır’ ifadeleri son derece küçük düşürücüdür. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına bağlı bir kuruluştur. Bu nedenle gerçekleştirilen basın açıklamasının bir sansür metni değil, yayıncıları kriz dönemlerinde yapılan kritik yayınlarda sorumlu davranmaya davet eden anlam taşıdığı değerlendirilmektedir.”

Fox TV’nin 4 gün boyunca yayınlanan yaygın haberleri ile “Tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerini esas almak ve toplumda özgürce kanaat oluşumuna engel olamayacağı; soruşturulması basın meslek ilkeleri çerçevesinde mümkün olan haberlerin, soruşturulmaksızın veya doğruluğundan emin olunmaksızın yayınlanamayacağı” ilkesini ihlal ettiği ileri sürüldü.

“SÜREKLİ BELİRLİ KONULARIN GÜNDEMDE TUTULARAK ALGI OLUŞTURULMAYA ÇALIŞILDIĞI…”

KRT TV’de 3 Ağustos’ta yayımlanan ve Gürkan Hacır’ın sunduğu “Şimdiki Zaman” adlı programa; Uğur Dündar, Erol Mütercimler, Barış Yarkadaş konuk oldu. İzleme ve Değerlendirme Raporu’na göre, Uğur Dündar, yayında; “Cumhuriyet’in diğer kurumları gibi, nasıl Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarında Cumhuriyet’in dikili ağaçları teker teker satıldılarsa, yerlerinden söküldüler, başka kurumlara döndürüldülerse; Türk Hava Kurumu da benzer bir akıbeti yaşıyor” dedi. Mütercimler ise “Bu Orman Bakanı kadar beceriksizini çok az gördüm” diye konuştu. Barış Yarkadaş, “Sanki bir maç izlemiş o maçtan çıkmış gelmiş, maçla ilgili yorum yapıyor Orman Bakanı. Hissetmiyor, içinde öyle bir duygu yok adamın. AKP kabinesinde de öyle bir duygu yok. (…) Ya ben hayatımda böyle bir pişkinlik, böyle bir vurdumduymazlık, böyle bir beceriksizlik, böyle bir liyakatsizlik görmedim” dedi. Bu sözler, raporda şöyle değerlendirildi:

“Kamuoyunun devlete olan güvenini sarsacak, halkın moral ve motivasyonunu düşürecek nitelikte olduğu; kamuoyunun bilgi edinme hakkına hizmet etmekten ziyade, sürekli belirli konuların gündemde tutularak algı oluşturulmaya çalışıldığı, kişi ve kuruluşları eleştiri sınırlarıötesinde küçük düşürücü, itibarsızlaştıracak nitelikte yayın yapıldığı değerlendirilmiştir.”

“KAMUSAL SORUMLULUK ANLAYIŞINDAN UZAK YAYINCILIK”

KRT TV’de 3 ve 4 Ağustos’ta yayımlanan haber bültenine ilişkin İzleme ve Değerlendirme Raporu’nda; CHP Genel Başkan Yardımcısı Ali Öztunç ve CHP Muğla Milletvekili Mürsel Alban’ın yaptığı açıklamaları için şu değerlendirme yapıldı:

“Yangına ilişkin verilen haberlerde kamuoyunun devlete olan güvenini sarsacak, halkın moral ve motivasyonunu düşürecek nitelikte olduğu, kamuoyunun bilgi edinme hakkına hizmet etmekten ziyade, sürekli belirli konuların gündemde tutularak algı oluşturulmaya çalışıldığı, yanan orman arazilerinin turizme açılacağı gibi söylemlerin tekrarlanarak, manipülatif bir yayıncılık yapıldığı değerlendirilmiştir. Yangın bölgelerinden yapılan canlı yayınlar ile halkta korku ve endişeye yol açacak görüntülerin ekrana getirildiği, dolayısıyla kamusal sorumluluk anlayışından uzak bir yayıncılık yapıldığı gözlenmiştir.”

“RTÜK’ÜN İTİBARINI ZEDELEMEYE YÖNELİK İÇERİK”

KRT TV’de 3 Ağustos’ta yayımlanan “Haber Aktif” adlı programda, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun, RTÜK’ün yangın yayınları ile ilgili olarak televizyon kanallarına yaptığı uyarı için değerlendirmesi haberleştirildi. Sunucunun, “Söndürülen yerleri gösterin, yanan yerleri göstermeyin’ deniliyor’ değerlendirmesi de uzman raporuna eklendi. Raporda, şu değerlendirme yapıldı:

“Yayıncılık alanında önemli bir görev üstlenen Radyo ve Televizyon Üst Kurulu'nun medya hizmet sağlayıcı kuruluşları tehdit ettiği ve yasakçı bir politika izlediğinin dile getirilmesi halkı yanlış bilgilendirecek içerikler barındırdığı gibi kurumun itibarını zedelemeye yönelik içerikler olarak da değerlendirilmektedir.”

Bu haber üzerinden KRT TV hakkında yayın ilkesi ihlali gerekçesiyle yaptırım uygulanmasıönerildi.

"ELEŞTİRİ SINIRLARI ÖTESİNDE KÜÇÜK DÜŞÜRÜCÜ"

Halk TV’de, 4 ve 5 Ağustos’ta yayımlanan ve Ayşenur Arslan’ın sunduğu Medya Mahallesi adlı program da RTÜK’ün gündemine geldi. Arslan, programda; RTÜK’ün yangınlara ilişkin yayınlarla ilgili televizyon yöneticilerine yaptığı uyarıyı değerlendirdi. Uzman Raporu’na göre, Arslan yayında; “Bu görüntüler, RTÜK, beylerin canını sıkıyor”, “yangın görüntülerini ekranlara taşımaya devam ederseniz cezalandırılacaksınız…”, “Bizim gibi muhalif, münafık böyle kafasına vurulası medya için de RTÜK, aba altından sopa gösterdi” yönünde konuştu. Uzman Raporu’nda, yayının; “kişi ya da kuruluşları eleştiri sınırlarıötesinde küçük düşürücü, aşağılayıcı veya iftira niteliğinde ifadeler içerdiği” iddia edildi ve kanala yaptırım uygulanmasıönerildi.

“GERİLİMİ ARTIRABİLECEK YORUMLAR”

Halk TV’de 3 Ağustos’ta yayımlanan ve Gökmen Karadağ’ın sunduğu “Kayda Geçsin” programında da orman yangınlarına ilişkin değerlendirmeler yapıldı. Programa, CHP Muğla Milletvekili Mürsel Alban da yangın bölgesinden canlı olarak bağlandı. Raporda, yayınla ilgili şu değerlendirmeler yapıldı:

“İddia ve ithamlar içeren yorumların toplumun genelinde büyük üzüntüye neden olan, devletin ve vatandaşın tüm imkânları ile mücadele ettiği bu afetle ilgili olarak devletin duruma müdahale noktasında aciz, yetersiz kaldığı vurgusu yapılarak toplumun genelinde infial uyandırabilecek ve korku, panik, endişe yaratabilecek ifadeler kullanılarak gerilimi artırabilecek nitelikteki yorumlara yer verildiği değerlendirilmiştir. Dolayısıyla bilgi ve haber aktarımında tarafsızlık, gerçeklik ilkelerine ve toplumun yaşanan olayla ilgili olarak özgür kanaat edinmesine engel olabilecek nitelikte yayın yapılmasına yayın kuruluşu tarafından aracılık edildiği düşünülmektedir.”

“MUHABİR DE MAĞDURLARDAN BİRİ OLMUŞ”

Haber Türk televizyonunda, 2 Ağustos 2021 tarihinde yayımlanan haber bülteninde, muhabir Marmaris yangınını aktardı. Uzman raporuna göre, muhabir, “Marmaris’te alevler durmuyor” başlıklı haberde; “Şu anda büyük bir panik havası hakim Hisarönü’nde”, “bu bölgede gerçekten büyük bir kabus hakim”, “Hisarönü kontrolden çıktı. Cehennemi yaşıyoruz” dedi. Raporda, şu değerlendirme yapıldı:

“Yayın esnasında muhabir de mağdurlardan biri olmuş ve işi gereği sıcağı sıcağına yaşadığı bireysel stresi abartılı bir şekilde, toplumda yanlış kanaat oluşturabilecek ve buna bağlı panik ve endişeye neden olabilecek şekilde aktarmıştır.”

“ABARTILI SESLENDİRME TARZI, ALEV VE DUMAN GÖRÜNTÜLERİYLE…”

Tele 1 TV’de, 3 Ağustos’ta yayınlanan “4 Soru 4 Cevap” adlı programda, konuk gazeteci Merdan Yanardağ’ın sözleri de RTÜK tarafından incelendi. Yanardağ da RTÜK’ün TV kanallarına yönelik yangın yayınları ile ilgili uyarısını değerlendirdi. Hazırlanan uzman raporuna göre, Yanardağ; “Bu medya anlayışı son derece ilkel bir zihniyetin dışa vurumudur. Acımasız, vahşi, piyasacı bir anlayıştır”, “Yani televizyonlar göstermemişse ormanı yanmamış sayacaklar”, “Bu düpedüz sansürdür, suçtur. Anayasal bir suç işliyor RTÜK Başkanı” dedi. Uzman raporunda, bu sözlerin; “itibarı zedeleyici bir niteliğe sahip olduğu ve ifade özgürlüğü kapsamı dışında değerlendirilmesi gerektiği” belirtildi.

Yine Tele 1 televizyonunda, 3 ve 4 Ağustos’ta yayınlanan haber bülteninde, yangın bölgesinden yapılan yayınlar, RTÜK tarafından değerlendirildi. Rapora göre, yayına katılan CHP Muğla Milletvekili Mürsel Alban, “Bak sizin aracılığınızla Orman Bakanı'na, Recep Tayyip Erdoğan'a duyuruyorum: Bu yangına müdahale edilmezse bu yangın hemen 1 km öbür taraftaki Gökova Termik Santrali'ni yakacak, Ören'i yakacak, Gökova Termik Santrali'ni yakacak” dedi. Raporda, şu değerlendirme yapıldı:

“İfadelerin ve haberde kullanılan kaygı verici görüntülerin halkı panik ve korkuya sevk edeceği düşünülmektedir. (…) Toplumda infial yaratabilecek abartılı seslendirme tarzı, alev ve duman görüntüleriyle eş zamanlı aktarılan ifadelerin toplumu olumsuz etkileyebileceği değerlendirilmektedir.”

Tele 1 televizyonunda 3 Ağustos’ta yayımlanan “Gün Başlıyor” programına konuk olan Can Ataklı’nın orman yangınları ile ilgili değerlendirmeleri ile ilgili de İzleme ve Değerlendirme Raporu hazırlandı. Rapora göre Ataklı, yayında; “Gerizekalılık yapıyorlar, diyorum”, “yeteneksizlik var, çapsızlık var. İnsanları mahvetmişsin, ülkeyi mahvetmişsin, yakmışsın” dedi. Ataklı ayrıca, “O fotoğrafıçekmek için beş helikopterin kalktığıçok belli. O ancak tüm helikopterler kalksın, şu açıdan fotoğraf çekilecek diye uçurursan olur” diye konuştu. Raporda, bu sözlerin; “kişi ya da kuruluşları eleştiri sınırlarıötesinde küçük düşürücü, aşağılayıcı veya iftira niteliğinde” olduğu iddia edildi ve Tele 1 TV’nin cezalandırılmasıönerildi.

RTÜK’ÜN UYARISI

RTÜK, 11 Ağustos’ta, orman yangınlarına ilişkin yayınlarla ilgili televizyon kanallarının yöneticilerini uyarmıştı. RTÜK’ün CHP kontenjanından seçilen üyesi İlhan Taşcı’nın açıkladığı uyarı metninde; “Yayıncı kuruluşlarımız haberlerinde halkı yanlış yönlendirebilecek üsluptan sakınmaları ve abartılı ses ve görüntülere yer vermemeleri gerekmektedir” denilmişti. RTÜK uyarısında; “Bu minvalde yayıncı kuruluşlarımızdan bu ve bunun gibi afet durumlarında özel itina beklediğimizin altınıçizerek, aksi durumun çeşitli yaptırımları doğuracağını hatırlatırız” ifadeleri kullanılmıştı.