SİNAN TARTANOĞLU
Belediyelerin genel bütçe vergi gelirlerinden yapılacak kesinti oranı, 15 Temmuz'da Cumhurbaşkanı kararı ile ağustos, eylül ve ekim ayları için sıfırlandı. İktidar, bu son kararla; yerel yönetimlerin gelirlerinden yapılacak kesinti oranını 2010 yılından bu yana 18 kez değiştirmiş, 10 kez de sıfırlamış oldu. Kesinti oranının sıfırlanmasına ilişkin 10 karardan pek çoğunun, seçim dönemlerine denk geldiği görüldü.
Cumhurbaşkanı’nın, 15 Temmuz 2021 tarihli kararıyla; büyükşehir belediyeleri, il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşlarının borçlarına karşılık, genel bütçe vergi gelirleri toplamıüzerinden ayrılacak paylardan yapılacak kesinti oranı, bir kez daha değiştirildi. Kesinti oranlarının, 2021 yılı ağustos, eylül ve ekim aylarında yüzde 0 olarak uygulanmasına karar verildi.
CHP Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun, karardan kısa bir süre önce ANKA’ya yaptığı değerlendirmede, "Hala neyi bekliyorsunuz? İktidara çağrımızdır: Yerel yönetimlerin gelirlerinde 2021 yılı sonuna kadar kesinti yapılmamalıdır. Bu sorunun siyasi partisi yoktur" demişti.
ANKA Haber Ajansı'nın Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanı kararlarından derlediği verilere göre; iktidar, 2010 yılından bu yana yapılan kesintilerin oranını, alınan son kararla birlikte 11 yılda 18 kez değiştirdi, 10 kez sıfırladı. Kesinti uygulaması, sıfırlama kararlarının uygulama süresi dolunca devam etti.
2018 TARİHLİ KANUNA GÖRE KESİNTİ ORANI YÜZDE 40
Vergilerle oluşan merkezi bütçeden yerel yönetimlere aktarılan paylardaki kesintiler, Temmuz 2018'de çıkarılan kanun uyarınca yapılıyor. Kanun, belediyelerin hazineye, İller Bankası’na, sosyal güvenlik kuruluşlarına olan borçları için genel bütçeden ayrılan tutardan kesinti yapılabileceğini öngörüyor. Kesinti oranı, Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu bakanın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirleniyordu. 2 Temmuz 2018 tarihinde, bu oranın Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi uyarınca Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmesine karar verildi.
Kanun uyarınca Bakanlar Kurulu, 15 Mart 2010 tarihinde aldığı kararla, belediyelere uygulanacak kesintinin esaslarını belirledi. Karar ile belediyelere bütçeden ayrılacak paydan borçları karşılığında yapılacak kesinti oranı, yüzde 40 olarak belirlendi.
İLK KESİNTİ MAYIS 2010'DA: YÜZDE 40
Parlamenter Sistemde kesinti oranını belirleme yetkisini elinde bulunduran Bakanlar Kurulu, ilk kararı, 14 Mayıs 2010 tarihinde aldı. Belediyelere aktarılacak payın yüzde 40’ının, borçları karşılığında kesilmesine karar verildi.
İLK SIFIRLAMA TEMMUZ 2012'DE
Genel bütçeden belediyelere ayrılan payda, Mayıs 2010’dan Temmuz 2012’ye kadar kanuna uygun olarak yüzde 40 kesinti yapıldı. 13 Haziran 2012 tarihinde alınan ikinci kararla, kesinti oranı 2012 yılının temmuz, ağustos ve eylül ayları için sıfırlandı.
Bakanlar Kurulu’nun 6 Mayıs 2013 tarihinde aldığıüçüncü kararla belediyelerden yapılacak kesinti, 2013 yılının haziran, temmuz, ağustos ve eylül ayları için tekrar sıfırlandı.
30 Mart 2014’te, Türkiye’de yerel seçim sandıkları kuruldu. Bakanlar Kurulu’nda 5 Mayıs 2014 tarihinde alınan dördüncü kararla 2014’ün mayıs, haziran, temmuz ve ağustos ayları için bütçeden belediyelere aktarılan paydan borçları karşılığında kesinti yapılmamasına karar verildi.
2015 SEÇİM TAKVİMİNE UYGUN 3 AYRI KARAR
22 Aralık 2014’te alınan beşinci kararla belediyelerden yapılacak kesinti, 2015 yılının ilk dört ayı için sıfırlandı. 5 Mayıs 2015’te alınan altıncı Bakanlar Kurulu kararı ile “yüzde 0 kesinti” uygulaması 2015 yılı sonuna kadar uzatıldı. Söz konusu iki kararın, 7 Haziran 2015 milletvekili genel seçimleri öncesinde alınması dikkat çekti.
Seçimlerden sonra, 29 Haziran 2015 tarihinde alınan yedinci kararla borçları nedeniyle belediyelere 2016 yılında aktarılacak paydan yapılacak kesintinin, yüzde 12,5 oranında olması benimsendi.
7 Haziran 2015 seçimleri, 1 Kasım 2015’te yenilendi.
KADİR TOPBAŞ’IN TEPKİSİNİÇEKEN KARAR
Belediyelerden yapılacak kesinti ile ilgili sekizinci karar, 31 Ekim 2016 tarihinde alındı. Belediyelerden yapılacak borç kesintisi, 2017 yılı için yüzde 50’ye çıkarıldı.
Kesinti oranındaki bu artış, Şubat 2021’de yaşamını yitiren dönemin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ve Türkiye Belediyeler Birliği Başkanı Kadir Topbaş’ın da tepkisini çekti. Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Başbakanlığa mektup yazan Topbaş, şu ifadeleri kullandı:
“Belediyelerimizin büyük kısmının geçmiş dönemlere ait borçları bulunduğu dikkate alındığında, 2017 yılında genel bütçeden gelen payların yüzde 50’si belediyelerin kamuya olan borçlarına kesilecek ve belediyelerimizin hizmet görme kapasitelerini olumsuz etkileyecektir.”
REFERANDUM ÖNCESİNDE SIFIRLAYIP 3 AY SONRA YÜZDE 50’YE ÇIKARDILAR
6 Şubat 2017’de alınan dokuzuncu karar ile belediyelerden yapılacak kesinti, 2017 şubat, mart, nisan ve mayıs ayları için tekrar sıfırlandı. “Sıfır kesinti” kararının, 16 Nisan 2017’de gerçekleştirilen anayasa değiştiği referandumundan önce alınması dikkati çekti. Ancak 3 Temmuz 2017 tarihinde alınan 10. kararla kesinti oranları tekrar yüzde 50’ye çıkarıldı.
9 Ağustos 2017 tarihinde alınan 11. kararla yüzde 35’e çekilen kesinti oranı, 30 Nisan 2018 tarihli 12. kararla 2018’in mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül ve ekim ayları için tekrar sıfırlandı. 4 Haziran 2018 tarihinde alınan 13. kararla oran, tekrar yüzde 50’ye çıkarıldı.
2019 SEÇİMLERİÖNCESİNDE YİNE SIFIRLADILAR
22 Kasım 2018 alınan 14. kararla 2019 yılının ilk üç ayı için yapılan kesinti tekrar sıfırlandı. Karar, 31 Mart 2019 yerel seçimleri öncesinde alındı.
Yerel seçimler için İstanbul’da tekrar sandık kurulmasına karar verildi ve seçimler 23 Haziran 2019 tarihinde yenilendi. İstanbul seçimlerinin yenilenmesi öncesinde, 31 Mayıs 2019 tarihinde alınan 15. kararla belediyelerden yapılacak kesinti oranı, 2019 yılının haziran, temmuz, ağustos ve eylül ayları için de yüzde 0’a çekildi.
TEKRAR YÜZDE 50 KESİNTİ
28 Mart 2020 tarihinde alınan 16. kararla 2020 yılının nisan, mayıs ve haziran aylarında “sıfır kesinti” uygulamasının devam ettirilmesi kararlaştırıldı. 20 Ocak 2021 tarihli 17. kararla belediyelerden borçları karşılığında yapılacak kesinti oranı tekrar yüzde 50’ye çıkarıldı.
SON KARARLA YİNE YÜZDE 0
Son olarak 15 Temmuz'da alınan 18. kararla kesinti oranı 2021 yılı ağustos, eylül ve ekim ayları için tekrar sıfırlandı.