Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 19 yılın zirvesine ulaşan enflasyona en belirgin katkının temel mal ve gıda alt gruplarından geldiğini belirterek, fiyat artışlarında kur etkisine vurgu yaptı.
TCMB, aralık ayı fiyat değişikliklerine ilişkin raporunu yayınladı. Tüketici fiyatlarının aralık ayında yüzde 13,58 oranında arttığını ve yıllık enflasyonun 14,77 puan yükselişle 2021 yılını yüzde 36,08 seviyesinde tamamladığını kaydeden Merkez Bankası, fiyat hareketlerine ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:
EN BELİRGİN KATKI TEMEL MAL VE GIDA GRUBUNDAN GELDİ: “Yıllık enflasyon tüm ana gruplarda yükselmiş, enflasyondaki yükselişe en belirgin katkı, temel mal ve gıda alt grubundan gelmiştir. Bu dönemde birçok kalem üzerinde döviz kuru gelişmelerinin yansımaları hissedilirken kur geçişkenliğinin yüksek olduğu temel mal grubunda fiyatlar, özellikle dayanıklı tüketim malları öncülüğünde yüksek bir oranda artmıştır. Dayanıklı tüketim malları arasında da otomobil fiyatlarındaki artış dikkat çekmiştir.
GİRDİ MALİYETLERİ KAYDA DEĞER YÜKSELMİŞTİR: Gıda grubunda yıllık enflasyon taze meyve ve sebze kalemlerinde görece daha ılımlı seyrederken girdi maliyetlerinin etkisiyle taze meyve ve sebze dışı kalemlerde kayda değer bir oranda yükselmiştir. Uluslararası enerji fiyatlarında bu dönemde gerileme izlenirken döviz kuru gelişmelerinin yansımalarıyla başta akaryakıt, tüp gaz ve kömür olmak üzere yurtiçi enerji fiyatlarındaki artışlar devam etmiştir. Hizmet grubunda da yükselişler genele yayılırken bilhassa lokanta-otel grubu fiyatlarındaki hızlanma gıda enflasyonundaki görünümün de etkisiyle belirgin olmuştur. Türk lirasındaki değer kaybı, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir ile tedarik zincirlerinde devam eden aksamalar neticesinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar oldukça güçlü seyretmiştir. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve ana eğilimleri belirgin bir yükseliş göstermiştir.”
“ENFLASYON EĞİLİMİ ÇEKİRDEK GÖSTERGELERİ DİKKAT ÇEKİCİ ORANLARDA YÜKSELMİŞTİR”
Merkez Bankası'nın fiyat hareketleri raporunun değerlendirmeler bölümünde ise enflasyon eğiliminin çekirdek göstergeleri oluşturan ana bileşenlerin tamamının dikkat çekici oranlarda yükseldiği vurgulandı. Raporda şu değerlendirmelerde bulunuldu:
YILLIK ENFLASYON LOKANTA-OTELDE DAHA BELİRGİN OLARAK YÜKSELDİ: “Hizmet fiyatları aralık ayında yüzde 5,27 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 5,45 puan artarak yüzde 22,33 olmuştur. Yıllık enflasyon haberleşmede gerilerken lokanta-otelde daha belirgin olmak üzere diğer alt gruplarda yükselmiştir. Lokanta-otel alt grubunda fiyatlar yüzde 9,81 oranında artarken yıllık enflasyon 11,95 puan yükselişle yüzde 40,85 seviyesine ulaşmış ve hizmetler sektörü enflasyonunu yukarıya çekmeye devam etmiştir. Bu gelişmede, temel gıda fiyatlarındaki olumsuz görünümün etkisiyle yemek hizmetleri fiyatlarındaki yüksek artış (yüzde 10,16) dikkat çekmiş, konaklama hizmetleri fiyatlarında da yükselişlerin (yüzde 5,42) sürdüğü izlenmiştir. Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar yüzde 5,78 oranında artarken karayoluyla şehirlerarası ve havayolu ile yolcu taşımacılığı ücretlerindeki artışlar öne çıkmıştır. Diğer hizmetler fiyatlarındaki artışta ulaştırma sektörüyle bağlantılı sigorta fiyatlarının yanı sıra kura duyarlılığı yüksek olan bakım ve onarım kalemleri olumsuz ayrışmıştır. Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle incelendiğinde kira enflasyonundaki yükseliş eğiliminin aralık ayında da sürdüğü izlenmiştir.
YILLIK ENFLASYON ARALIK AYINDA TL’DEKİ GELİŞMELERE BAĞLI BELİRGİN OLARAK YÜKSELDİ: Temel mal yıllık enflasyonu, aralık ayında 22,19 puanlık kayda değer bir artışla yüzde 40,55 seviyesine gelmiştir. Bu dönemde yıllık enflasyon Türk lirasındaki gelişmelere bağlı olarak tüm alt gruplarda belirgin yükseliş göstermiş ve genele yayılan fiyat artışları kaydedilmiştir. Dayanıklı mal fiyatları bu dönemde aylık bazda yüzde 30,33 oranında artmış, bu yükselişi otomobil fiyatları (yüzde 42,38) sürüklerken beyaz eşya (yüzde 22,61), diğer elektrikli ve elektriksiz aletler (yüzde 19,88) ve mobilya (yüzde 17,41) fiyatlarında da yüksek artışlar görülmüştür. Bu gelişmelerle dayanıklı mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 48,93’e ulaşmıştır. Diğer temel mallardaki aylık fiyat artışları genele yayılmakla birlikte konutun bakım onarımına yönelik malzemeler, kişisel bakım ürünleri, ev tekstili, temizlik malzemeleri, araç yedek parçaları, küçük ev aletleri gibi ürünler öne çıkmış, grup aylık enflasyonu yüzde 13,38 olmuştur. Aralık ayında sezon indirimlerinin başladığı giyim ve ayakkabı grubunda mevsimsel eğiliminin tersine aylık bazda fiyat artışı (yüzde 7,38) izlenmiş ve yıllık enflasyon yüzde 19,92’ye yükselmiştir.
ENERJİ, AKARYAKIT, TÜP GAZ VE KATI YAKITTA BELİRGİN ARTIŞLAR GÖRÜLDÜ: Enerji fiyatları aralık ayında yüzde 9,75 oranında artmıştır. Bu dönemde uluslararası enerji fiyatlarında düşüş görülmesine karşın, Türk lirasındaki gelişmelerle birlikte akaryakıt (yüzde 22,41), tüp gaz (yüzde 16,49) ve katı yakıt (yüzde 11,18) gruplarında yüksek aylık artışlar görülmüştür. Böylece, yıllık enerji enflasyonu aralık ayında 10,79 puan yükselerek yüzde 42,93 olmuştur.
İŞLENMEMİŞ GIDA GRUBUNDA BELİRGİN FİYAT ARTIŞLARI OLDU: Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları aralık ayında yüzde 15,99 oranında artış kaydetmiş, grup yıllık enflasyonu 16,69 puan yükselerek yüzde 43,80 seviyesine ulaşmıştır. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 14,61 puan artışla yüzde 39,83’e, işlenmiş gıda grubunda 18,71 puan artışla yüzde 47,57’ye yükselmiştir. İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze fiyatlarında aylık bazda görece daha sınırlı bir artış gösterirken diğer işlenmemiş gıda grubunda belirgin fiyat artışlarına işaret etmiştir. Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda süt (yüzde 25,30), beyaz et (yüzde 23,80), yumurta (yüzde 21,15), patates (yüzde 28,38) ve kırmızı et (yüzde 15,93) öne çıkan kalemler olmuştur. Aralık ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda yüzde 16,47 ile kayda değer bir artış sergilemiştir. Bu grupta ekmek ve tahılların (yüzde 19,64) yanı sıra katı-sıvı yağlar (yüzde 22,60), peynir ve diğer süt ürünleri (yüzde 18,22) ve et ürünlerinde (yüzde 13,76) daha belirgin olmak üzere alt kalemler genelinde keskin fiyat artışları izlenmiştir. Bu gelişmelerde döviz kuru, tarımsal emtia fiyatları gelişmeleri ve tarımsal kuraklığın yansımaları izlenmiştir. Böylelikle taze meyve ve sebze grubunda yıllık enflasyon görece sınırlı miktarda artış göstererek yüzde 17,94 olurken diğer gıda grubunda yıllık enflasyon 19,59 puan yükselerek yüzde 49,35’e ulaşmıştır.
TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN TÜKETİCİ ENFLASYONUNA ETKİSİ 0,49 PUAN OLDU: Aralık ayında tütün ürünleri fiyatlarında yaklaşık 2 TL düzeyinde artış gerçekleşmiştir. Tütün ürünleri fiyatları bu dönemde yüzde 11,96 oranında artmış, bu gelişmenin tüketici enflasyonuna etkisi 0,49 puan olmuştur.
İMALAT SANAYİ FİYATLARININ EĞİLİMİ ÖNEMLİ ÖLÇÜDE YÜKSELDİ: Yİ-ÜFE aralık ayında yüzde 19,08 oranında artmış, yıllık enflasyon 25,27 puan yükselişle yüzde 79,89 olmuştur. Alt gruplar geneline yayılan yüksek fiyat artışlarında Türk lirasındaki değer kaybı, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir ve arz kısıtları belirleyici olmaya devam etmiştir. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi önemli ölçüde yükselmiştir.
MOBİLYA, EV ALETLERİ VE MÜCEVHERAT FİYATLARINDA ÖNEMLİ ARTIŞLAR GÖRÜLDÜ: Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde; yıllık enflasyon, enerji ve ara mallarda daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükselmiştir. Aralık ayında alt kalemler geneline yayılan yüksek fiyat artışları görülmüştür. En belirgin aylık artış yüzde 21,21 ile ara mallar grubunda gerçekleşmiş, bu gelişmede ana demir-çelik ve ferro alaşımlar ile tekstil, plastik ve kâğıt ürünleri öne çıkarken diğer alt gruplarda da belirgin fiyat artışları izlenmiştir. Enerji grubu aylık yüzde 20,38 artış ile öne çıkan bir diğer grup olmuş, bu gelişmede elektrik-gaz imalatı ve dağıtımı ile petrol ürünleri belirleyici olmuştur. Dayanıksız mal grubunda et ve süt ürünleri, bitkisel ve hayvansal yağlar gibi gıda imalatı kalemleri ile tekstil ürünleri öne çıkmıştır. Sermaye malları aylık fiyat artışında metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarları ile makineler belirleyici olurken dayanıklı tüketim grubunda mobilya, ev aletleri ve mücevherat fiyatlarında önemli artışlar görülmüştür. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etmiştir.”