Haber: TAMER ARDA ERŞİN - Kamera: FATİH NAZIM EFE
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) Ankara Şubesi’nin aile sağlığı merkezleri (ASM) ile ilgili yaptığı araştırmaya göre; ASM’lerde çalışan hekim, bir yurttaşa bir aylık sağlık hizmeti sunduğu için iki ekmek, hemşire bir ekmek parası kazanıyor. Şube Eş Genel Başkanı Kubilay Yalçınkaya, “Devletin belirlediği taban ücret düzeyinin altında ücret alan hemşirelerimiz var, ASM’lerde. Burada sözleşmeli statüde çalışan hemşirelerimiz, acil tıp teknisyenlerimiz, ebelerimiz asgari ücret düzeyinde maaş almakta” dedi. Araştırmaya göre; 2022 yılında, kişi başına 1,4 dolar sağlık harcaması yapılacak.
SES Ankara Şubesi, iktidarın 2022 yılında ASM’lere ayırdığı bütçeyi ele alan araştırmasını yayımladı. Araştırmaya göre; aile hekimliğinde 2020 yılında kişi başına aylık sağlık harcaması 1,8 dolarken 2022 yılında bu harcama azalarak 1,4 dolara düşecek. Bir ASM hekimi, bir yurttaşın bir aylık sağlık hizmeti için iki ekmek, bir hemşire ise bir ekmek parası alacak. Araştırmada, “2021 ekim ayı itibariyle ASM’de görevli hekime aylık kişi başına net 3,4 Türk lirası, hemşireye ise 1,6 Türk lirası ödeme yapılmaktadır. Bu ücret düzeyi, ASM’de gerçekleşen emek sömürüsünü göstermektedir” denildi.
Araştırma hakkında ANKA Haber Ajansı’na konuşan SES Ankara Şube Eş Genel Başkanı Kubilay Yalçınkaya, 1,4 hesabını Cumhurbaşkanlığı’nın 2022 bütçe hesabından aldıklarını aktararak, “Kamunun 2022 yılında yapmak istediği sağlık harcaması, 193,1 milyar Türk lirasına tekabül ediyor. Bunun 13,8 milyar lirası, aile hekimliği kapsamında yapılan harcama. Buradan hesaplama yoluna çıktığımızda, bir yurttaşa aile hekimliği kapsamındaki harcama tutarı aylık 1,4 dolara tekabül ediyor. Hesaplamamızı Cumhurbaşkanlığı’nın planladığı sağlık harcamalarından yapmış durumdayız. 2020’de de bu oran 1,8 dolardı” diye konuştu.
“HEKİMLER ÜCRET BASKISI ALTINDA”
Yalçınkaya’nın anlatımına göre; Sağlık Bakanlığı, ASM’lerde hekim başına düşen hasta sayısını azaltmak istiyor ancak baktığı hasta başına ücret alan hekim ve hemşirelerin ücretlerini artırmıyor. 4 bin kişiye bakan bir hekiminin baktığı kişi sayısı azaldıkça aylık maaşı da azalıyor. Yalçınkaya, bu durumu, “Bir yandan ASM’deki sağlık emekçileri daha fazla nüfusa hizmet etmek durumunda, çünkü hizmet ettiği nüfus başına ücretini alıyor, bir yandan da ücret baskısı altında. Bu da sağlık hizmetlerindeki yozlaşmaya neden olmakta” diye anlattı.
Az kişiye baktığı için asgari ücretin altında ücret alan hekim ve hemşire olduğunu ileri süren Yalçınkaya, “Devletin belirlediği taban ücret düzeyinin altında ücret alan hemşirelerimiz var, ASM’lerde. Burada sözleşmeli statüde çalışan hemşirelerimiz, acil tıp teknisyenlerimiz, ebelerimiz asgari ücret düzeyinde maaş almakta” dedi.
Araştırmadan satır başları şöyle:
- “Toplam sağlık harcamalarının, 2022’de, bugünün döviz kuru üzerinden 19,9 milyar dolar olarak gerçekleşmesi planlanmaktadır.
- Aile hekimliği kapsamında ise 2020 yılında 1,8 milyar dolar olan harcamanın, 2022’de bugünün döviz kuru üzerinden 1,4 milyar dolar olması planlanmaktadır.
YÜZDE 30 DÜŞTÜ
- Sağlık harcamalarının 2020-2022 karşılaştırılmasına göre; ASM birimi başına harcama tutarının, döviz kuru üzerinden yüzde 30 düştüğü görülmektedir.
- Aile hekimliği kapsamında yapılan sağlık harcamalarındaki Türk lirası olarak yüzde 15 artışa karşılık, Merkez Bankası tarafından yıllık enflasyon yüzde 18,4 olarak beklenmekte, yine ASM giderlerinde önemli yer tutan kira bedellerinde artışın en az yüzde 18,4 olması beklenmektedir.
- ASM’lerin kullandığı doğal gaza son bir yılda yüzde 18 zam gelmiş, elektriğe yüzde 28 zam gelmiş ve yeni artışlar beklenmektedir. ASM’lerin cari giderlerindeki artışın altında belirlenen yüzde 15’lik oran, ASM’lerde hizmet standardının daha da bozulmasına neden olacaktır.
- ASM’lere, şehir hastanelerinde yapılan ayaktan başvuruların yaklaşık 15 katı başvuru gerçekleşmektedir. 2022 yılında 26 bin 740 aile hekimliği biriminin hizmetine karşılık sağlık harcamaları kapsamında 13,8 milyar harcama planlanırken 13 şehir hastanesine 21,6 milyar Türk lirası bütçe ayrılmıştır.
- 2021-2022 yılları şehir hastaneleri kira bedeli kapsamında yüzde 41’lik artış yapılırken toplam şehir hastaneleri (kira + hizmet bedeli) harcamalarında yüzde 31’lik artış planlanmış, sağlık harcamaları içinde yer alan aile hekimliği harcamalarında ise yüzde 15 artış planlanmıştır.
- SGK, ASM’leri gider azaltıcı, gelir artırıcı sağlık kurumları olarak görmektedir. ASM’lere, özel hastanelere yapılan ayaktan başvuruların yaklaşık 4 katı başvuru gerçekleşmektedir.
- 2020 yılı sağlık hizmetleri değerlendirildiğinde, SGK verilerine göre yataklı tedavi kurumlarında 361 milyon başvuru gerçekleştirilmiş, 51 milyar liralık fatura gideri oluşmuştur.
- SGK’nın belirlediği güncel SUT üzerinden hesaplamalarımıza göre; ASM’ler tarafından 2020 yılında ayaktan başvurular kapsamında 8,3 milyar TL’lik hizmet üretilmiştir.
- SGK tarafından, üretilen hizmetin karşılığı ASM’lere ek ödeme olarak yansıtılmazken ASM’lerde gerçekleşen ayaktan başvuru kapsamında reçete katılım bedeli olarak, reçete başına artırımlı olmak kaydıyla 3 Türk lirası ücret geliri elde edilmektedir. ASM’ler tarafından yazılan reçeteler düşünüldüğünde, SGK’nın bu kapsamda 650 milyon liraya yakın gelir elde ettiği düşünülmektedir.
BAŞVURU ARTTI
- Birinci basamak sağlık hizmetlerinde, sağlık ocağından, aile hekimliğine geçiş ile sağlık emekçileri daha fazla hizmet üretme baskısı altında kalmıştır. 2001 yılında sağlık ocağında görevli hekim başına yıllık 3 bin 934 başvuru düşerken 2019’da bu sayı 11 bin 229 olmuştur. Hemşire, ebe, sağlık memuru başına düşen başvuru ise bin 446’dan 11 bin 988’e çıkmıştır.
- Bugün ASM birimleri, günlük mesailerinin yüzde 96’sını poliklinik hizmetlerine ayırması gerekmektedir. ASM’lerde poliklinik, diğer iş ve işlemler düşünüldüğünde, 256 saatte yapılması gereken iş ve işlemlerin 160 saatte tamamlanması istenmektedir. Adeta küçük tedavi merkezlerine dönüştüren aile hekimlikleri, poliklinik hizmetlerinden koruyucu sağlık hizmetlerine vakit ayıramamaktadır.
-ASM’lerde artan iş yüküne karşın, nüfusun az olduğu ASM’lerde hekimler yoksulluk sınırı altında, hemşireler ise açlık sınırı altında gelir ile çalışmak zorunda kalmaktadır. 2000 nüfusun altında ASM’lerde görevli hemşire, asgari ücretin altında maaş alabilmektedir.”