Haber: ŞEYMA PAŞAYİĞİT - Kamera: AZİZ METİN TURAN
TBMM’de bütçe maratonu tartışmalı başladı. CHP Konya Milletvekili Abdüllatif Şener, bütçe ayrıntılarına yer verilmediğini gündeme getirerek, “Komisyondan ne kaçırılıyor” diye sordu. HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, “Saray; yandaşları, faizleri ve yüzde 1’i zenginleştirmeyi esas almış” dedi. Paylan’ın konuşması sık sık kesildi. CHP Muğla Milletvekili Süleyman Girgin’in konuşması, AKP tarafından gelen tepkiler ve mikrofonun kapatılmasıyla yarıda kaldı. Cumhurbaşkanı Vekili Fuat Oktay, 2022 bütçe sunumunda “Ne vesayet odaklarının ne sosyal medyadan hukuk darbesi yapamaya niyetlenen diplomatların, ne de hukuki süreçleri siyasallaştırmaya çalışan çevrelerin yargı işleyişimizde hiçbir hükmü yoktur. AB Komisyonu’nun yanlı Türkiye Raporu da dahil olmak üzere adalet sistemimiz, dış etki ve yorumlardan, münezzeh, bağımsız, tarafsız ve adil şekilde işlemeye devam edecektir" dedi.
TBMM’de, bütçe maratonu bugün başladı. Plan ve Bütçe Komisyonu, COVİD-19 tedbirleri nedeniyle komisyon salonu yerine çok daha geniş ve yüksek tavanlı olan TBMM Tören Salonu’nda toplandı. HDP milletvekilleri; “Yandaşa değil halka bütçe” ve “Savaşa değil halka bütçe” yazılı dövizlerle katıldı. Komisyon Başkanı Cevdet Yılmaz, açılışı yaptı. Komisyon üyeleri, usul hakkında söz talep etti.
ABDÜLLATİF ŞENER: KOMİSYONDAN NE KAÇIRILMAYA ÇALIŞILIYOR
Komisyon Üyesi ve CHP Konya Milletvekili Abdüllatif Şener, şunları söyledi:
“Sayıştay, Anayasa gereği TBMM adına bütçe denetimi yapar ama bu sene gelen raporlardan mutlu olmadığımı söylemek isterim. Önceki raporların da kontrollü olduğu kanaatindeydim ama bu sene tamamen kontrol niteliğine bürünmüştür. Siyasetin az bilgi edinmesini sağlayacak şekilde kısaltılmış, veriler hiç zikredilmemiş. Bu, bütçe görüşmelerini baştan sakatlayan durumdur. Geçen sene dünya kadar nutuk dinledik. Şimdi bir bütçe geldi, bütçe cetvellerinde alt detaylar yok. Komisyondan ne kaçırılmaya çalışılıyor da alt detaylar yazılmadı.”
GARO PAYLAN: BÜTÇEDE BİR VİRGÜLÜN DEĞİŞECEĞİNE DAİR İNANÇ YOK
Komisyon Üyesi ve HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, şöyle konuştu:
“Şu anda gördüğüm kadarıyla bu salonda halk yok, emeklilik yok, ay sonunu getiremeyen memurlar yok. Çiftçiler gübre atamıyor. Onların temsilcileri yok. Bütçe hakkı, demokrasilerde olmazsa olmazdır. Meclisler, bütçe hakkı mücadelesiyle kurulmuştur. Çünkü krallar vergi toplarlardı, yandaşlarını ihya ederlerdi, buna karşı olan halkın mücadelesi halk adına meclislere alınmıştır. Şu Meclis’te, bütçeye olan ilginin en düşük olduğu dönemi yaşıyoruz. Sarayın gönderdiği bütçede bir virgülün değişeceğine dair inanç yok. Saray; yandaşları, faizcileri ve yüzde 1’i zenginleştirmeyi esas almış. Yüzde 1’i ihya edecek bütçeye karşı halkın değiştirme gücü vardır. AKP MHP çoğunluğu el kaldırıp indirerek, bir virgülü değiştirmeyecek gibi duruyor. Bu amaçla bir dilekçe verdim. Halkın temsilcilerinin, sivil toplum örgütlerinin bu bütçede bulunmasını talep ettim. İkinci talebimiz, yıllardır talep ediyoruz; bu bütçe tartışmalarını komisyon aşamasında canlı yayınlanması. Siz bu bütçe görüşmelerini canlı yayınlamıyorsunuz. Bu demokrasimiz için büyük eksiklik. Bunu halkın hakemliğine sunulması gerekir. Bununla ilgili hala vaktimiz var, gerekli girişimlerde bulunarak, alt yapının kurulmasını talep ediyoruz. 2022 yılı bütçesini görüşeceğiz, bütçe kesin hesabıyla ilgili çok kısa bölüm var veya yok. Olması gereken hem 2022 yılını görüşmemiz hem 2020 yılının hesabını görmemizdir. 2020 kesin hesabı görmek için alt komisyon kurulmasını talep ediyorum.”
Garo Paylan’ın konuşması sırasında AKP tarafından sık sık tepki geldi. Komisyon Başkanı Yılmaz da sık sık “usul üzerine konuşun” uyarısı geldi. Paylan da usul üzerine söz aldığını söyledi.
ERHAN USTA: HÜKÜMET MECLİS’E SORMADAN NASIL 160 MİLYAR HARCAMA YAPIYOR?
Komisyon Üyesi ve İYİ Parti Samsun Milletvekili Erhan Usta ise şunları söyledi:
“Özet tablonun niye konulmadığı son derece önemli. Bu büyük bir eksiklik. Bu konu ülke açısından önemli. ‘Genel ekonomik hedefler ve yatırımlar’ kitabımız vardı, son iki-üç yıldır, hazır olmadığı ifade edildi. Bu bilgilendirme açısından önemli bir şey. Bu kitapçık olmadan bütçeyi hazırlayamazsınız. Bunu önemsememenin mantığını anlayamıyorum. Bu bilenler için çok önemli bir kitaptır. Devletin geleneği ve usulü adına bunun olması lazım. Bütçenin ilk günündeyiz. Bakanların sunuşları oluyor. Sonra biz değerlendirme yapıyoruz, soru cevap kısmı oluyor ama o cevaplar, cevap olsun. Fuat Oktay da burada, kendisi de bilsin. Bu soruların cevaplarını gelmesi lazım. Geçen yıl, 1 trilyon 346 milyar ile bütçeyi bağlamıştık. Şimdi önümüze gelen dokümanlarda, 2021 1 trilyon 506 milyar lira olduğu konusunda hükümet bilgi paylaşıyor. Meclis’e hiç sormadan etmeden hükümet ‘ben 160 milyar lira aşacağım’ diyor. Yetki alındı mı? Yetkisiz harcama nasıl yapılıyor? Biz çok emek veriyoruz. Gece gündüz çalışıyoruz. Yetki alınması gerekir, ben 160 milyar daha para harcayacağım’ diyen bir iktidar var.”
BAŞKAN MİKROFONU KAPATTI AKP VE CHP ARASINDA TARTIŞMA ÇIKTI
Komisyon Üyesi ve CHP Muğla Milletvekili Süleyman Girgin, “Bütçe ile ilgili vatandaşların canlı olarak kendileriyle ilgili ne olup bittiğini görme hakları var. Bütçe hazırlıkları başladığı dönem ile şu an gelen noktada dağlar kadar fark var. Daha bütçe başlamadan dolar aldı başını gitti. Bütçenin yeniden revize edilerek gelmesinde fayda var. Vatandaşın daha fazla sırtına vergi binecek. Genel Başkan’ımızın haklı olarak “illegal düzenlemelere destek vermeyin’ çağrısıyla…” diye konuştu.
AKP’lilerin tepkisi üzerine Komisyon Başkanı Yılmaz, “usul üzerine konuşun” dedi. Komisyon Başkanı Yılmaz, “Basın açıklaması yapmayın” diyerek konuşmasını sürdürmeye çalışan Süleyman Girgin’in mikrofonunu kapattı. CHP sıralarından “Akşama yine zam var” sesleri yükseldi. AKP ve CHP arasında kısa süreli tartışma yaşandı.
KOMİSYON BAŞKANI YILMAZ: İÇERİK OLARAK TATMİN EDİCİ VEYA DEĞİL, SİZİN TAKDİRİNİZ
Komisyon Başkanı Cevdet Yılmaz, kısa süren tartışma sonrası gelen eleştirilere yanıt verdi. Yılmaz, “Sayıştay raporlarının içeriğini tatmin edici bulup bulmamak herkesin kendi takdiri. Her soruya aniden yanıt verme durumu olmayabiliyor, sonradan yazılı cevap istiyoruz. İçerik olarak tatmin edicidir değildir o sizin takdiriniz. Sivil toplum örgütlerinin katılması hususu ise; bütçe görüşmelerine sivil toplum örgütlerinin çağrılmasında Anayasa ve İçtüzük’te emredici husus yoktur. Komisyonun canlı olarak verilmesine ilişkin talep ile ilgili olarak TBMM’nin basın ile ilgili yönetmeliğine baktığımızda, yetkinin komisyon başkanında olduğunu görüyoruz ancak işin teamül boyutu var. Plan ve Bütçe Komisyonu, 18 komisyondan biridir ve diğer komisyonlarda canlı yayınlanması hususu yoktur. Komisyon görüşmelerinde gizlilik olmadığı malumdur” diye konuştu.
Garo Paylan, “Görsel çağda yaşıyoruz. 1996 yılında olabilen bir şey, 2021 yılında ‘teamül böyle’ diyorsunuz. ‘Böyle gelmiş böyle gider’ diyorsanız, teknoloji çağını yakalamak gibi bir iddiamız olabilir mi” diye sordu.
Cumhurbaşkanı Vekili Fuat Oktay’ın, “2022 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi” ile ilgili sunumundan öne çıkanlar satır başları da şöyle:
‘ZOR’ DENİLEN YATIRIMLARI HAYATA GEÇİRMEYE DEVAM EDECEĞİZ: 2022 yılı bütçemiz Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişimizin ardından hazırladığımız dördüncü bütçemizdir.. Küresel ekonomik belirsizliklerden terör tehditlerine, bölgesel krizler, küresel ısınma ve çevre felaketleri gibi yeni sınamalara kadar her alanda olumlu yönde ayrışarak hedeflerimize doğru yürümeyi sürdürüyoruz. Covid-19 salgını sebebiyle artan küresel belirsizlik ve enflasyon kaynaklı sıkıntıların da farkındayız. Bunların üstesinden gelecek; aksayan yönleri bertaraf edecek olanlar da yine bizleriz; bütçemizi de bu bilinçle hazırlamış durumdayız. 2022 bütçemizle imkânsız görülen atılımları mümkün hale getirerek, zor denilen yatırımları birlik ve beraberlik ruhuyla kolaylaştırmaya ve hayata geçirmeye devam edeceğiz.
HUKUK DARBESİ YAPMAYA NİYETLENEN DİPLOMATLARIN YARGI İŞLEYİŞİMİZDE HÜKMÜ YOKTUR: Kalkınmanın adaletli bir yapıyla sağlanabileceğinin bilinciyle, adaletimizi sadece yaptığımız yatırımlarla değil evrensel değerler ve mevzuat altyapısı ile de desteklemeye devam ediyoruz. Yargı hizmetlerinin daha iyi sunulması için insan kaynakları, bilişim, kurumsal yapı ve fiziki altyapıda da önemli bir yol aldık. Adalet temellerimizin en önemli kurumlarından Yargıtay Başkanlığı için inşa edilen yeni Yargıtay binası Başkentimizin en görkemli ve müstesna binalarından biri olmuştur. Ne vesayet odaklarının ne sosyal medyadan hukuk darbesi yapamaya niyetlenen diplomatların, ne de hukuki süreçleri siyasallaştırmaya çalışan çevrelerin yargı işleyişimizde hiçbir hükmü yoktur. AB Komisyonu’nun yanlı Türkiye Raporu da dahil olmak üzere adalet sistemimiz, dış etki ve yorumlardan, münezzeh, bağımsız, tarafsız ve adil şekilde işlemeye devam edecektir.
SOSYAL MESAFE ÖNLEMLERİ EKONOMİLERİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEMİŞTİR: Küresel salgının etkileri, gelişmiş ekonomiler dahil olmak üzere tüm dünyada ciddi kapanma ve kısıtlama önlemlerini beraberinde getirmiştir. Alınan tedbirler ve aşıların geliştirilmesi neticesinde vaka sayıları düşmüş ve kısıtlamaların kaldırılmasıyla dünya ekonomisi kısmi bir toparlanma sürecine girmiştir. Salgının başından itibaren gelişmiş ekonomilerin büyük çaplı genişletici para ve maliye politikalarını sürdürdükleri görülmüş, bu gelişmeler küresel ekonominin 2021 yılında göreli bir toparlanma eğilimine girmesinde belirleyici olmuştur. Ancak, salgın kaynaklı kapanma uygulamaları ve sosyal mesafe önlemleri ekonomileri olumsuz etkilemiştir. Bu anlamda salgından en çok etkilenen hizmetler sektörünün küresel düzeyde önemli bir istihdam kaynağı olması, işgücü piyasasındaki toparlanmanın üretimdeki toparlanma eğiliminin gerisinde kalmasına neden olmuştur.
EKONOMİMİZİN YÜZDE 9 BÜYÜMESİ BEKLENMEKTEDİR: Salgına bağlı olarak 2020 yılının ikinci çeyreğinde ekonomik büyüme kesintiye uğramış, ancak alınan etkili önlemlerimiz sayesinde yılın ikinci yarısından itibaren ekonomimiz toparlanmaya başlamıştır. Türkiye, salgına rağmen 2020 yılında yüzde 1,8 büyüme kaydederek G20 ülkeleri arasında Çin’den sonra en hızlı ve pozitif büyüyen ikinci ülke olmuştur. 2021 yılının ikinci çeyreğinde hız kazanan aşılamanın da etkisiyle ekonomimizdeki toparlanma süreci devam etmiştir. Yüzde 21,7 büyüme kaydettiğimiz 2021 yılının ikinci çeyreğinde G20 içerisinde en yüksek büyüme sıralamasında ikinci sırada yer aldık. Yılın ilk yarısında Türkiye ekonomisi yüzde 14,3 büyüme sağlamıştır. Bu dönemde özel tüketim yüzde 14,8 artarken, toplam sabit sermaye yatırımları yüzde 16,4 büyümüştür. Son çeyrekte de ekonomide canlılığın devam ederek 2021 yılı genelinde ekonomimizin yüzde 9 büyümesi beklenmektedir.
YIL SONU İŞSİZLİK ORANININ YÜZDE 12,6 DÜZEYİNDE OLACAĞI TAHMİN EDİLMEKTEDİR: Kovid-19 salgınının özellikle yılın ilk yarısındaki etkisiyle, 2020 yılı genelinde, önceki yıla göre istihdam 2,8 puan, işgücüne katılım oranı ise 3,6 puan gerilemiş; 2020 yılı işsizlik oranı ise yüzde 13,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. Salgının işgücü piyasasıüzerindeki etkilerinin azaltılması amacıyla kısa çalışma ödeneğinden fesih kısıtına pek çok tedbir uygulamaya konulmuştur. Bu tedbirlerin ve toparlanma sürecinin etkisiyle, salgının başta hizmetler sektörü olmak üzere istihdam ve işgücüne katılımda meydana getirdiği kayıplar telafi edilmiştir. 2021 yılı ağustos ayı itibarıyla sanayi, inşaat ve hizmetler sektörlerinin tümünde istihdam, salgın öncesindeki düzeyinin üzerindedir. Yılın kalan döneminde ekonomik faaliyette beklenen olumlu görünümün katkısıyla istihdamın ve işgücüne katılımın artması sonucunda, yıl sonunda işsizlik oranının yüzde 12,6 düzeyinde olacağı tahmin edilmektedir.
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE AÇIĞI, ÖNGÖRÜLEN 36,4 MİLYAR TL’NİN ÜZERİNDE: 2020 yılında; Bütçe giderleri 1 trilyon 204 milyar TL, bütçe gelirleri 1 trilyon 28 milyar TL, bütçe açığı 175,3 milyar TL, faiz dışı açık 41,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2020 yılında 175,3 milyar TL olarak gerçekleşen merkezi yönetim bütçe açığı, başlangıçta öngörülen açığın 36,4 milyar TL üzerinde; yılsonu gerçekleşme tahmininin ise 63,9 milyar TL altında gerçekleşmiştir. 2021 yılında; merkezi yönetim bütçe giderlerinin 1 trilyon 506,3 milyar lira, merkezi yönetim bütçe gelirlerinin 1 trilyon 276,3 milyar lira, Bütçe açığının 230 milyar 16 milyon lira, faiz dışı açığın 50 milyar 473 milyon lira olarak gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz. Bütçe giderlerinin detaylarına bakacak olursak, 2021 yılında personel giderlerinin 351,4 milyar lira, sosyal güvenlik kurumlarına 57,7 milyar lira, devlet primi giderlerinin mal ve hizmet alım giderlerinin 130,6 milyar lira, cari transferlerin 587,1 milyar lira, sermaye giderlerinin 125,1 milyar lira, sermaye transferlerinin 18,5 milyar lira, borç verme giderlerinin 56,5 milyar lira, faiz giderlerinin 179,5 milyar lira olarak gerçekleşmesini bekliyoruz. 2021 yılında vergi gelirlerinin ise yaklaşık 1 trilyon 58 milyar lira, vergi dışı gelirlerin ise yaklaşık 218,4 milyar lira olacağınıöngörüyoruz. 2022 yılı bütçemizde; bütçe giderleri 1 trilyon 751 milyar lira, hariç giderler 1 trilyon 510,6 milyar lira, bütçe gelirleri 1 trilyon 472,6 milyar lira, vergi gelirleri 1 trilyon 258,3 milyar lira, bütçe açığı 278,4 milyar lira olarak öngörülmüştür. 2021 yılına göre 2022 yılı bütçe ödenekleri yüzde 30,1 artmaktadır. Bu artış yaklaşık 404,8 milyar liraya denk düşmektedir.”