CHP Milli Savunma Politikalarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Yankı Bağcıoğlu, iktidarın kayyum uygulamaları yalnızca belediyelerle sınırlı kalmadığını, aynı zamanda kendilerine yakın olmayan sivil toplum kuruluşlarını da kapsadığını belirtti. Bu uygulamaların, ilgili yargı kararlarına rağmen devam ettiğini belirten Bağcıoğlu, özellikle Anayasa Mahkemesi’nin kararlarına uyulmamasının hukuk devleti ilkesine ve dernek kurma özgürlüğüne aykırı olduğunu ifade etti.

Bağcıoğlu yazılı açıklamasında şu görüşlere yer verdi:

“İktidarın kayyum müessesini kullanarak, kendisine muhalif olan kesimlerin yetkilerini elinden almaya devam etmektedir. Kendisini demokrat ve halkın iradesini her şeyin üzerinde tuttuğunu ifade eden iktidar uygulamalarıyla bunun tam tersi yönde hareket etmektedir. Resmi Gazete’nin 03/04/2024 tarihinde yayınlanan AYM Kararı ile AYM Dernek Yönetimlerine Kayyum atamasına olanak sağlayan 27/10/2020 tarihli ve 7262 sayılı Kanun’un bazı maddelerini Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiştir.

Karar ile özellikle İçişleri Bakanı'na tanınan ve derneklerin organlarını geçici olarak görevden alma, derneği faaliyetten alıkoyma ve derneğin yönetimine kayyum atama yetkilerini "dernek kurma özgürlüğüne aykırı" olduğuna karar vermiştir.

Mahkeme kararında: “Derneğin görevden uzaklaştırılan organlarının ve bu organlarının üyelerinin yerine valinin talebi üzerine sulh hukuk mahkemesi kararıyla atama yapılması suretiyle dernek kurma özgürlüğüne getirilen sınırlamanın zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığı söylenemez." gerekçesiyle, ilgili düzenlemenin Anayasa'da yer alan dernek kurma hakkını ihlal ettiğine hükmetmiştir.

İptal kararında yüksek mahkeme;

‘Derneklerin organlarının görevden uzaklaştırılmalarına ve yerlerine yapılacak atamalara ilişkin kuralların incelenmesinde; görevden uzaklaştırma tedbirinin ne zamana kadar devam edeceği konusunda bir düzenleme bulunmadığını,

Diğer yandan kişi hakkında yürütülen ceza yargılamasında idarenin tespitinden farklı bir değerlendirme yapıldığı durumlarda kural, idarenin tedbir işlemini sebep unsuru yönünden yeniden gözden geçirmesine imkân tanımamaktadır. Sonuç olarak kuralın dernek kurma özgürlüğü yönünden orantısız, dolayısıyla ölçüsüz bir sınırlamaya neden olduğu kanaatine varılmıştır.” şeklinde gerekçe açıklamıştır.

AYM karar gerekçesinde; Derneklere yönelik atamalara ilişkin; “Atamanın nasıl yapılacağının her bir derneğin kendi tüzüğünde bizzat kendisi tarafından belirlenmesi, görevden alınan organların ve üyelerinin yerine doğrudan derneğin kendisi tarafından atama yapılması dernek kurma özgürlüğüne daha hafif müdahale oluşturan bir araçtır. Bu bağlamda kuralla dernek kurma özgürlüğüne getirilen sınırlamanın zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığı söylenemez.” gerekçesiyle dernek yönetimlerine kayyum atanmasını içeren hükmü iptal etmiştir.

Bahse konu düzenlemenin iptali talebiyle Cumhuriyet Halk Partisi adına 132 milletvekili imzası ile açılan iptal davasında AYM’nin 18 Ocak 2024 tarihinden kararı vermiş ve karar 03/04/2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Mahkeme konuya ilişkin yasal düzenlemenin 9 ay içinde yapılmasına karar vermiş olmasına rağmen bugüne kadar bu hususta bir düzenleme yapılmamıştır.

Kayyum atanan derneklerdeki kayyum süreçlerinin hukuka aykırılığı ve bir an evvel seçim yapılmasına ilişkin mahkeme kararları ve AYM iptal kararına rağmen kayyum yönetimleri hukuka ve mahkeme kararlarına aykırı olarak hala yönetime devam etmektedir.

KAYYUM ATANAN DERNEKLER

Türkiye Emekli Subaylar Derneği (TESUD)

Dernek yönetimi, emekli amirallerin Montrö Sözleşmesi ve TSK’da yeni tarikat yapılanmalarına ilişkin olarak yaptığı açıklamayı “kınamadığı” gerekçesiyle görevden alınmış ve yönetime kayyum heyeti atanmıştır. Görevden alınan emekli General Namık Kemal ÇALIŞKAN’ın yerine, TESUD Başkanlığı’na, bir önceki Başkan olan, emekli General Erdoğan KARAKUŞ atanmıştır.

Emekli amirallerin açıklamasından sonra Milli Savunma Bakanlığı, TESUD ve Türkiye Emekli Astsubaylar Derneği (TEMAD) yönetiminin kendilerine destek ziyaretinde bulunup, o açıklamayı “kınadığını” duyurmuş, ancak TESUD, aynı gün MSB’ye kendilerinin davet edildiğini, ayrıca emekli amirallerin açıklamasını “kınamadıklarını” bildirmiştir. Bu gelişmeden kısa bir süre sonra TESUD Başkanı Namık Kemal ÇALIŞKAN’ın evinde arama yapılmış ve ÇALIŞKAN ifadeye çağrılmıştır. Sonrasında Ankara Valiliğince Kayyum ataması ile ilgili teklife istinaden İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişleri tarafından yapılan denetim sonucunda 30/04/2021 tarihinde İçişleri Bakanlığınca TESUD yönetimine kayyum ataması yapılmıştır.

Son dönemde TESUD İl/ilçe temsilcilikleri için seçimler yapılmış ve atanan yöneticiler yerine seçimle gelen yöneticiler görev almışlardır. Bununla birlikte TESUD Merkez yönetimi için hala verilmiş bir seçim kararı yoktur ve kayyum yönetim hala göreve devam etmektedir.

THK 06 Ekim 2019’dan beri Kayyum heyeti ile yönetiliyor.

Atatürk tarafından 1925 yılında kurulan Türk Hava Kurumu (THK) yönetimindeki yolsuzluk iddiaları sebebiyle 06 Ekim 2019 tarihinden beri atanmış kayyum heyetince yönetilmektedir. Kurumu 06 Ekim 2019 ile 15 Mart 2023 tarihleri arasından Abdullah KAYA başkanlığında üç kişilik kayyum heyeti yönetmiştir. 15 Mart 2023-02 Kasım 2023 tarihleri arasında Ali YÜKSEL Başkanlığındaki kayyum heyetince yönetilen THK Yönetimine 02 Kasım 2023 tarihinde Vali Kemal YURTNAÇ kayyum heyeti başkanı olarak atanmıştır.

18 Kasım 2023 tarihinde Genel Kurul’a gideceği ve kayyum döneminin sona ereceği açıklanmış olmasına rağmen kayyum yönetimince mahkemeden genel kurulun ertelemesi talep etmiştir. Ankara 9. Sulh Hukuk Mahkemesi, 22 Eylül 2023 tarihinde “THK Büyük Genel Kurulu’nun 6 ayı geçmemek şartı” ile ertelenmesine karar vermiştir. Nisan ayı içerisinde THK Büyük Genel Kurulu yapılarak kayyum yönetiminin sona ermesi gerekmesine rağmen hala seçim yapılmamıştır.

CHP olarak, dernek kurma özgürlüğünün korunması ve Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanması için tüm hukuki mücadelemizi sürdüreceğiz. İktidarın hukuk tanımaz kayyum atamalarına karşı halkımızı ve sivil toplum kuruluşlarını yanımızda görmek istiyoruz. Bu keyfi uygulamaların bir an önce sona erdirilmesini talep ediyoruz.